پرسش :

منظور از عدم پرستش شیطان در قرآن چیست؟


پاسخ :
پاسخ اجمالی:
خداوند از تمامی انسان ها پیمان گرفته که شیطان را عبادت نکنند. مقصود از عبادت شیطان، پرستش و رکوع و سجود نیست، بلکه مقصود تسلیم خواسته های شیطان شدن و فرمان او را بر فرمان خدا مقدم شمردن است. برخی این عهد را به معنای عالم ذرّ تفسیر کرده و برخی دیگر آن را به توصیه هاى پیامبران به اقوام خود می دانند.

پاسخ تفصیلی:
خداوند در آیه 60-61 سوره یس همه افراد انسان (بنى آدم) را مخاطب ساخته؛ مى فرماید: (اى فرزندان آدم! آیا با شما عهد نکردم که شیطان را نپرستید،که او براى شما دشمن آشکارى است؟!)؛ «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَنْ لاَ تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ».
(و این که مرا بپرستید که راه مستقیم این است؟!)؛ «وَأَن اعْبُدُونِی هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِیمٌ».

مسلّماً هیچ کس شیطان را پرستش ـ به معناى رکوع و سجود و نماز و روزه ـ نمى کند. پس این چه عبادتى است که از آن نهى شده؟ آیا چیزى جز اطاعت مى باشد؟

آرى آنها که تسلیم خواسته هاى شیطان مى شوند، و فرمان او را بر فرمان خدا مقدّم مى شمرند، مشرک و شیطان پرست اند. (شرک به معناى اطاعت امر، نه رکوع و سجود.)

این عهد و پیمان را کجا خداوند از فرزندان آدم(علیه السلام) گرفته است؟ بعضى آن را به معناى عالم ذر تفسیر کرده اند، و بعضى به توصیه هاى پیامبران به اقوام خود. ولى ظاهراً آیه اشاره به توصیه هاى عهد مانندى است که خداوند هنگام هبوط و نزول آدم(علیه السلام) به زمین با فرزندان او داشت که در سوره اعراف آیه 27 منعکس است.

مى فرماید: «یَا بَنِی آدَمَ لاَ یَفْتِنَنَّکُمْ الشَّیْطَانُ کَمَا أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنْ الْجَنَّةِ»؛ (اى فرزندان آدم! شیطان شما را نفریبد، آن گونه که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد.)

همچینن در آیه 22 همین سوره، آدم و همسرش را مخاطب ساخته مى فرماید: «إِنَّ الشَّیْطَانَ لَکُمَا عَدُوٌّ مُبِینٌ»؛ (شیطان براى شما دشمن آشکارى است؟!).

در آیه 117 سوره طه، آدم(علیه السلام) را مخاطب ساخته؛ مى گوید: «فَقُلْنَا یَا آدَمُ إِنَّ هَذَا عَدُوٌّ لَکَ وَلِزَوْجِکَ»؛ (اى آدم! این دشمن تو و [دشمن] همسر تو است). و مسلّماً چنین دشمنى، دشمن فرزندان او نیز مى باشد، چرا که مخالفت او نه تنها با شخص آدم(علیه السلام) نبود؛ بلکه با کلّ دودمان او بود. لذا در آغاز سوگند یاد کرد: (همه فرزندانش را، جز اندکى از ایشان، گمراه و ریشه کن خواهم ساخت)(1)

پی نوشت:
(1). سوره اسراء، آیه 62 و سوره ص، آیه 82.

منبع: پیام قرآن‏، آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى، دار الکتب الاسلامیه‏، تهران‏، 1386 هـ. ش‏ ، ج 3، ص 389.

پرسش‌های مرتبط:

شیطان چگونه آدم علیه السلام و هوا را فریب داد؟

شیاطین از چه راه هایى به وسوسه انسان ها مى پردازند؟

قرآن کریم چه چیزى را به عنوان عامل اصلى تفرقه معرفى مى کند؟

چگونه خداوند نسبت به مخالفت با شیطان پیمان گرفته است؟