مفسران و شارحان[۱] زیارت جامعه کبیره در بیان علت نام گذاری این زیارت به زیارت جامعه کبیره دو نکته را یادآوری کرده اند که قابل تأمل و دقیق است:

۱ – این زیارت، زیارتی است که همه ائمه را شامل می شود یعنی با این زیارت می توان همه امامان معصوم(علیهم السلام) را زیارت کرد که به اعتبار استجماع زیارت شوندگان جامعه گفته می شود. اگر چه مستلزم ثواب جامع هم می باشد چون ائمه(علیهم السلام) زیارت می شوند ثواب و اجر زیارت همه ایشان هم نصیب خواهد شد.

۲ – این زیارت جامع تمام اوصاف و کمالات امامان(علیهم السلام) می باشد پس جامع بودن این زیارت ناظر به تعدد اوصاف و کمالات و شؤون عالیه زیارت شوندگان در این زیارت است. یعنی اگر انسان بخواهد درس ولایت و امام شناسی بیاموزد باید در زیارت جامعه کبیره اندیشه کند و آموزه های بلند آن و معارف ناب آن را با دقت تمام درک کند و در اقیانوس بیکران کرانه آن سیر نماید. که وسعت مفاهیم آن مافوق همه زیارت هاست.

اگرچه این زیارت نیز بخشی از اوصاف کمالیه آن بزرگواران است. بنابراین در اصطلاح اهل حدیث به زیارت هایی، زیارت جامعه اطلاق می شود که به‌وسیله آنها تمامی اهل بیت بدون اختصاص به فردی از ایشان، زیارت می شوند. به‌همین سبب مرحوم علامه مجلسی در بحارالانوار ۱۴ زیارت جامعه را گزارش می کند که در زیارت ائمه وارد شده است.[۲]

وی می گوید: در برخی کتاب های حدیثی زیارت های جامعه دیگری هم دیده ام و تأکید می کند که ۱۴ مورد از آنها را به تعداد ۱۴ معصوم نقل کرده است که برترین و متقن ترین آنها همین زیارت جامعه کبیره است.
 
 
ویژگی‌های زیارت جامعه کبیره:
۱ – زیارت جامعه کبیره جلوه ای از امام شناسی و دریچه ای به سرچشمه معرفت امامان است که حاوی مفاهیم و معارف بلندی است که صدور آن از غیرمعصوم محال است و قوت متن، خود دلیلی بر صدور آن از معصوم(علیه السلام) است و حتی به بررسی سندی نیازی ندارد.

۲ – سند این زیارت، سندی حسن است و در اعتبار بدان حجت است اگرچه از حیث سندشناسی محدثان گذشته دارای سندی صحیح است و صدور آن از معصوم یقینی است.

۳ – زیارت جامعه کبیره، بدون هیچ‌گونه غلو و اغراق است و سازگاری آن با ادبیات قرآن مجید و روایات حتمی، گویای آن است که باید در شناخت امامان معصوم تلاش بیشتری کرد.

۴ – در نگاه شیعه امامیه، زیارت جامعه کبیره جایگاه ویژه ای دارد که بسیاری از آموزه های زندگی ساز از آن به دست می آید و اثرات تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی فراوانی به همراه دارد.

۵ – آیات نورانی قرآن مجید و روایات گهربار فراوان وارده از امامان معصوم(علیهم السلام) گواه آن است که جایگاه امامان(علیهم السلام) بسیار رفیع است و دسترسی به جایگاه آنان و فهم کلامشان مقدور و میسور هر انسانی نیست و به همین علت گروهی از سر جهل و خرافه راه غلو و اغراق پیمودند و بسیاری از سر حسادت و تعصب و جهالت راه انکار فضیلت ها را پیشه کردند. اما در زیارت جامعه، اوصاف امامان(علیهم السلام) به درستی و به دور از افراط و تفریط تبیین شده است.
 
پی نوشت ها:
[۱] – شرح زیارت جامعه کبیره، سیدمحمدتقى نقوى، ص ۱۸؛ سیماى ائمه در شرح زیارت جامعه کبیره، على نظامى همدانى، ج ۱، ص ۲۰؛ پرتوى از زیارت جامعه کبیره، مکارم شیرازى، ص ۶۳ و ...
[۲] – بحارالانوار، علامه مجلسى، ج ۹۹، ص ۲۰۹

منبع: آداب و احکام زیارت، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، گروه اخلاق و عرفان دفتر نشر معارف، 1394.