پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):

والدین باید در بحث اوقات فراغت به چند نکته توجّه داشته باشند؛

الف. آموزش مهارت‌های زندگی
اوّلین نکته آن است که پدر و مادر در طول ایّام تابستان به فرزندان خود مهارت‌های زندگی را بیاموزند. دختر‌ها و پسرها برای زندگی آینده‌ی خود نیاز به کسب یک سری از مهارت‌ها دارند که والدین باید آن را به فرزندان خود یاد بدهند؛ به عنوان مثال پدر می‌تواند در ابتدای تابستان، وقتی می‌خواهد کولر را سرویس کند، از پسر خود در این کار کمک بگیرد یا مادر برای درست کردن غذا از دختر خود کمک بگیرد. این کار علاوه بر آموزش مهارت‌های زندگی، حس مسئولیّت پذیری را نیز افزایش می‌دهد.

ب. هنر
دوّمین نکته در مورد فعالیّت‌های هنری است. هیچ وقت مدرسه به صورت مستمر هنر را  به بچّه‌ها یاد نمی‌دهد؛  لذا تابستان فرصت مناسبی است که بچّه‌ها با برخی از این هنرها مثل خطاطی، نقاشی و گرافیک آشنا شوند.

ج. فعّالیت ورزشی
سومین نکته‌ای که در برنامه‌های تابستانی باید به آن توجّه شود، فعّالیّت‌های بدنی و ورزشی است. بچّه‌ها در قبل از تابستان هر روز صبح به مدرسه می‌رفتند و شش ساعت در آن‌جا فعّالیّت داشتند؛ امّا این فعّالیت در ایّام تابستان کمتر خواهد شد؛ لذا توصیه می‌شود که  والدین با یک برنامه ریزی مناسب فرزند خود را به سمت فعّالیّت‌ها ورزشی مانند کلاس های رزمی، دوچرخه سواری و یا پیاده روی سوق دهند.

د. سرگرمی‌ها
نکته‌ی چهارم در مورد سرگرمی‌ها است؛ به عنوان مثال اگر نوجوانی به برنامه‌های تلویزیونی علاقه دارد، والدین باید طوری برنامه ریزی کنند که او بتواند روزی دو ساعت فیلم‌های خود را تماشا کند یا اگر به بازی‌های کامپیوتری علاقه دارد،  طوری برنامه ریزی شود که فرزند روزانه یک ساعت به آن بازی‌ها بپردازد؛ البته منظور ما از بازی‌های کامپیوتری، آن دسته بازی‌هایی است که برای بچّه‌ مناسب است.
 
بهترین بازی کامپیوتری
بهترین بازی کامپیوتری، آن بازی است که بتواند به طور غیر مستقیم به بچّه‌ها آموزش دهد؛ مانند بازی “سودوکو”. در این بازی هم تمرکز بچّه‌ها بالا می‌رود و هم قدرت انتقال ذهنی آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. این بازی برای گروه سنّی راهنمایی و دبستان مناسب است.

ه. استفاده از نرم افزارها
پدر و مادر باید در ایّام تابستان زمینه‌ای را فراهم کنند که فرزندشان بتواند از نرم افزارهای آموزش قرآن و نماز استفاده کند؛ به عنوان مثال آن‌ها باید برای تهیّه‌ی یک نرم افزار مناسب به بازار بروند، جستجو کنند، تحقیق کنند و در آخر آن را تهیّه کنند.

و. دانش افزایی
نکته‌ی دیگر، در مورد دانش افزایی فرزندان است. تابستان فرصت خوبی است که نوجوانان از لحاظ دانش ارتقاء داده شوند؛ لذا خوب است که پدر و مادر در این ایّام برای فرزندان خود کتاب تهیّه کنند و یا آن‌ها را در یک کتابخانه ثبت نام کنند.

مطالعه‌ی گروهی
روزی مقام معظّم رهبری حفظه الله  ‌فرمودند: “خانواده‌ی ما در روز یک ساعت به طور دسته جمعی به مطالعه مشغول می‌شدند” این تعبیرنشان می‌دهد که خانواده‌ها باید روزانه ساعتی را به مطالعه اختصاص بدهند و در آن ساعت همه به مطالعه بپردازند. این کار باعث می‌شود که در خانه فضای مطالعه ایجاد شود و اعضای خانواده راحت تر به مطالعه بپردازند.
 
راهی برای ترغیب بچّه‌ها به مطالعه
پدر و مادر برای ترغیب فرزندانشان به مطالعه، می‌توانند یک نمودار ۲۰ خانه‌ای را ترسیم کنند و آن را بر روی دیوار نصب کنند و به فرزند خود بگویند: آیا می‌توانی در طول تابستان ۲۰ کتاب را مطالعه کنی؟ اسم هر کتاب را که مطالعه کردی در این نمودار بنویس؛ اگر در پایان تابستان ۲۰ کتاب را مطالعه کردی ما به تو جایزه می‌دهیم!

ز. افزایش توانایی بچّه‌ها در دروس
اگر نوجوانان در برخی از دروس مشکل دارند، پدر و مادر می‌توانند با برنامه ریزی مناسب  در ایّام تابستان، توانایی آن‌ها را در آن دروس افزایش دهند. 

ط. همیاری
بخشی از اوقات فراغت بچّه‌ها باید صرف همیاری به پدر و مادر شود. والدین باید بخشی از مسئولیت‌های بیرون از خانه را به پسر و بخشی از مسئولیت‌های داخل خانه را به دختر واگذار کنند. البته باید توجّه داشت که مسئولیت‌ها نباید به صورت اجباری به بچّه‌ها سپرده شود؛ بلکه آن‌ها باید در قبول کردن مسئولیت مخیر باشند.   

حُسن سپردن مسئولیت
سپردن مسئولیت به بچّه‌ها چند حُسن دارد؛ اوّل این‌که آن‌ها با کارهای خانه آشنا می‌شوند. دوّم این که زحمت‌‎های والدین را درک می‌کنند.
همچنین سپردن مسئولیت به بچّه‌ها باعث ایجاد صفت قناعت در آن‌ها می‌شود؛ زیرا اگر آ‌‌ن‌ها با دخل و خرج خانه آشنا شوند و مشاهده ‌کنند که پدر با چه زحمتی پول به دست می‌آورد، بیشتر صرفه جویی می‌کنند.

ظ. خودیاری
بچّه‌ها باید در ایّام تابستان خودیاری را بیاموزند؛ به این معنی که بتوانند کارهای شخصی خود را انجام دهند و آن را به دوش دیگران نسپارند.

ر. کمک به دیگران
پدر و مادر باید در ایّام تابستان به بچّه‌های خود بیاموزند که چطور می‌توانند به دیگران کمک کنند.
این‌که بچّه‌ها یاد بگیرند که به دیگران کمک کنند، کار بسیار ارزشمندی است و تابستان بهترین فرصت برای انجام این کار است؛ زیرا ممکن است در ایّام مدارس نتوانیم از نوجوان خود بخواهیم که به دیگران کمک کند.
البته والدین توجّه داشته باشند که در برنامه ریزی خود، زمان زیادی را به این کار اختصاص ندهند؛ زیرا ممکن است بچّه از این کار زده شود؛ بلکه باید به صورت مقطعی این زمان در برنامه ریزی خود اختصاص دهند.

ز. مرور درس‌های سال آینده
نکته‌ی آخر در مورد مرور درس‌های سال آینده است. اگر والدین در محیط زندگی خود بچّه‌ای را می‌شناسند که یک پایه از فرزندشان بالاتر است، از او بخواهند که برخی از کتاب‌ها را با فرزندشان مرور کنند.
 البته منظور ما این نیست که بچّه در ایّام تابستان تمام مطالب را یاد بگیرد؛ بلکه همین مقدار که چشم او با مطالب کتاب آشنا بشود کافی است.​​​​

پرسش های مرتبط:

پسر ۵ ساله ای دارم که دوست دارد مدام به کوچه برود و بازی کند. لطفاً مرا راهنمایی کنید.

من یک پسر ۱۲ سال دارم که خیلی به اطرافیان خود پرخاشگر می‌کند؛ چگونه باید با او برخورد کنم؟

لطفاً کتابی جامع و کامل در زمینه‌ی تربیت فرزند از نظر اسلام در تمام سنین معرّفی کنید.

بوسیدن و در آغوش کشیدن پسر ۱۳ ساله توسط پدر و مادر به قصد محبّت چگونه است و معایب و مضرّات آن چیست؟