پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):

ما همیشه می گوییم: تمام واجبات دین اسلام یک طرف و نماز هم یک طرف. نماز در بین واجبات یک مستثنی است. ما جایی در روایات نداریم که گفته باشد، فرد باید نماز را از بلوغ شروع کند و آن را بخواند؛ وقتی به  روایات دینی نگاه می کنیم، می بینیم که تاکیدات روایی ما این است که آقا پسر ها باید در حدود نه سالگی نمازهای خود را شروع کنند و آن را بخوانند.

هماهنگی بین مربّیان
 خیلی از مواقع من این نکات را به والدین و معلّمین عرض می کنم؛ خصوصاً معلّمین؛ چراکه حرف معلّمین برای بچّه ها حجّت است و آن را بهتر می پذیرند. برای بیان مسائل دینی باید در بین مربّیان، معلّمین و والدین یک هماهنگی ایجاد شود؛ چراکه آنها در تربیّت بچّه تاثیر گذار هستند و بچّه از آنها حرف شنوی دارد. مسئله ی نماز خواندن بچّه ها قبل از سنّ بلوغ، باید با یک حرکت خانوادگی، رسانه ای و آموزشی همراه شود. ما باید به خانواده ها و به همه ی جامعه، بفهمانیم که نماز در بین واجبات یک استثناء است و باید زودتر از زمان بلوغ شروع شود.

 نماز خواندن، زود تر از بلوغ
در بین واجبات نماز مستثنی است و آقا پسرها باید از حدود نُه سالگی، شروع به نماز خواندن کنند؛ چراکه روایات ما به این موضوع تاکید دارد و ما هم برای این موضوع یک دلیل منطقی داریم؛ البته نمی خواهم بگویم که نماز خواندن پسر ها در نُه ساگی واجب است؛ ولی در روایات ما تاکید شده است که پسر ها از نه سالگی نماز بخوانند، حتی در روایات آمده است: اگر بچّه ای نماز را نخواند، او را تنبیه کنید.

علّت نماز خواندن پسرها در نُه سالگی
دلیل نماز خواندن پسر ها در نُه سالگی چیست؟ شاید دلیلش این است که وقتی بچّه ها به سنّی می رسند که خوب و بد را می فهمند، یعنی ممیّز می شوند، زشتی و ناپاکی گناه در روح آنها تاثیر می گذارد. اگر بچّه ی نابالغ دروغ بگوید، غیبت کند، به نامحرم نگاه کند یا صحنه ای را ببیند، در روح و روان او تاثیر منفی می گذارد؛ البته می دانید که سنّ تمیز در پسر ها متفاوت است. اگر بچّه ای بفهمد که دروغ بد است و دروغ بگوید یا بفهمد که نباید بدگویی کند، ولی آن را انجام دهد، با این گناهان روح او آلوده می شود.

نهر آبی به نام نماز!
ما در دین اسلام یک نهر آب، به نام نماز داریم. در برخی از تعبیرات روایی ما نماز به نهر آبی توصیف شده است که وقتی انسان در آن قرار می گیرد، آلودگی ها از او دور می شود؛ لذا ما نباید بگذاریم بچّه ها در سنّ بلوغ نماز را شروع کنند؛ چراکه ممکن است بچّه ها در این مدّت دچار آلودگی هایی شوند و نیاز به پاک شدن داشته باشند.

شستشوی آلودگی ها با نماز
 من خیلی مواقع از والدین سوال می کنم و می گویم: به نظر شما فرزندتان خوب و بد را از چه سنّی می فهمد؟ بعضی از والدین در جواب می گویند: ما از پنج یا شش سالگی متوجّه می شویم که او خوب و بد را می فهمد؛ مثلاً می داند که دروغ بد است. خب اگر بچّه در این سن دروغ بگوید، چگونه باید او را پاک کرد؟!  دروغ روح او را آلوده می کند؛ لذا ما باید این بچّه را در نهر نماز شستشو دهیم، تا پاک شود.

الگو دهی و ایجاد فضا
 لزوماً نباید والدین فرزندان را بنشانند و برای آنها سخنرانی کنند؛ بلکه باید در ابتدا به آنها الگو بدهند و بعد زمینه ی انجام این فریضه را برای آنها فراهم کنند. چند سال قبل مقام معظم رهبری حفظه الله در بازدید از نمایشگاه کتاب فرمودند: در خانواده ی ما این طور رسم بود که یک ساعت در شبانه روز تمام اعضای خانواده کتاب می خوانند؛ در این صورت اگر کسی در جمع این خانواده وارد می شد و می دید که شش یا هفت نفر در حال کتاب خواندن هستند، او هم به کتاب خواندن اشتیاق پیدا می کرد.
 فضا و جو ایجاد کردن، می تواند بچّه ها را به انجام دادن کارهای مطلوب سوق دهد؛ لذا گاهی اوقات باید این حرکت در محیط خانه انجام شود.

چگونگی ایجاد کردن فضا برای نماز خواندن
ما باید در خانه های خود مکانی برای عبادت و نماز خواندن داشته باشیم. وقتی بچّه ببیند که مادر یا پدر یا خواهر بزرگ تر یا برادر بزرگتر در حال خواندن نماز هستند، او نیز به این کار اشتیاق پیدا می کند؛ چراکه بچّه می بیند که همه به این عبادت می پردازند و همه کارها در موقع نماز تعطیل می شود؛ در نتیجه او نیز به این کار رغبت پیدا می کند.
ایجاد کردن جو و فضا، باعث می شود که بچّه ها به سمت نماز کشانده شوند؛ لذا در این مورد لزومی ندارد که به او بگوییم: نماز بخوان! وقتی او می بیند که همه در خانه مشغول خواندن نماز هستند، او نیز به نماز شوق پیدا می کند. آیا تا به حال دیده اید که وقتی دختر بچّه ای والدین را در حال نماز خواندن می بیند، او هم به گوشه ای از خانه می رود و با پارچه یا چادری نماز می خواند؟ از این رفتار دختر معلوم می شود که فضای محیط روی او تاثیر گذار بوده است و این بچّه به تقلید از والدینش به سمت نماز خواندن رفته است.

ارزش قائل شدن برای نماز
نکته بعد این است که ما باید برای نماز خواندن فرزندان ارزش گذاری کنیم و برای کار آنها ارزش قائل شویم؛ یعنی چه؟ یعنی بچّه های ما متوجّه شوند که وقتی نماز می خوانند، محبّت، علاقه و دوست داشتن ما نسبت به آنها بیشتر می شود. این حس باید در آنها ایجاد شود؛ لذا ما در روایات دینی داریم که برای انسان های مومن باید طور دیگری احترام قائل شد؛ اصلاً انسان های مومن، حقوقی به گردن ما دارند. انسان مومن چه کسی است؟ انسان مومن کسی است که فرایض خود را انجام می دهد.

وقتی فرزند ما نماز می خواند، باید متوجّه شود که احترام ما نسبت به او بیشتر شده است؛ این طور نباشد که نماز خواندن یا نخواندن او برای ما فرقی نکند. ما نمی گوییم که اگر فرزند نماز نخواند، به او بی احترامی کنیم؛ بلکه می گوییم، اگر نمازش را خواند، بیشتر به او احترام بگذاریم، بیشتر به او توجّه کنیم، بیشتر به او ابراز عاطفه داشته باشیم؛ حتّی گاهی اوقات در ابراز عواطف از الفاظی استفاده کنیم که در آن از کلمه ی نماز استفاده شده باشد؛ مثلاً چقدر من پسر نماز خوانم را دوست دارم یا چقدر وقتی تو نماز می خوانی، علاقه من نسبت به تو بیشتر می شود. ببینید همین بیانات می تواند او را به این رفتار ترغیب کند.

بزرگان دینی، الگوهای مناسبی هستند!
والدین می توانند با ارائه ی الگو، فرزند را به نماز ترغیب کنند. الحمدلله ما کتاب های خیلی خوبی درباره سرگذشت بزرگان داریم؛ حتی در آن کتاب ها دوران کودکی اهل بیت علیهم السّلام و بزرگان دینی ما نیز ترسیم شده است. خواندن یک بخش از زندگی بزرگان، می تواند یک الگوی مناسب برای فرزندان ما باشد. گاهی اوقات وقتی خاطره یا سرگذشتی از بزرگان برای نوجوانان بیان می شود، آنها به این ترغیب می شوند که الگو بگیرند.

جایگزین کردن الگوهای صحیح
گاهی اوقات الگوی نوجوانان ما فلان فوتبالیست یا خواننده است و نوجوانان از آنها الگو می گیرند و به آنها اهمیّت می دهند؛ ولی اگر والدین به جای الگو های غلط، الگو های صحیح را به آنها نشان بدهند، نوجوانان از آنها الگو می گیرند. ما نمی خواهیم بگوییم که فوتبالیست ها یا خواننده ها آدم های بدی هستند! منظور ما این نیست؛ بلکه می خواهیم بگویم که نیازی نیست آنها الگو باشند. ما اگر به بچّه های خود الگوهای مناسبی ارائه بدهیم، آن وقت آنها از الگوهای مناسب پیروی می کنند؛ چراکه آنها در این سن نیاز به الگو دارند.