پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):

این که می گویند: "ز دست دیده و دل هر دو فریاد  /  که هر چه دیده بیند دل کند یاد" یک مصداق این شعر بچّه ها هستند. وقتی بچّه ها یک چیزی را می بینند، اصرار دارند که به آن برسند. حال سوال اینجاست که اگر والدین آنها را منع مستقیم کنند، آیا این امر می تواند مؤثّر باشد؟

به اندازه ی عقل آدم ها سخن بگویید!
 یک وقت ما با بچّه ای مواجه هستیم که سیزده سال سن دارد. در اینجا می توانیم برای او دلیل بیاوریم و با او منطقی صحبت کنیم و به او بفهمانیم که این نیاز، نیاز واقعی تو نیست؛ هر چند که در آن سن هم متقاعد کردن او یک مقدار دشوار است. امّا متقاعد کردن بچّه های کوچک تر مشکل تر است؛ همان طور که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: “با آدم ها باید به اندازه عقل هایشان سخن گفت”، ما نیز باید با بچّه ها به اندازه ی درک و فهمشان صحبت کنیم. بچّه های کوچک تر درک پایینی دارند و آن نیاز و خواسته، بر منطق آنها غلبه دارد. در اینجا ما به والدین توصیه می کنیم که بچّه را منع مستقیم نکنند؛ بلکه از روش های حواس پرتی استفاده کنیم.

حواس پرتی هنر والدین است
شاید بعضی از مادران به ما اشکال کنند و بگویند که حواس بچّه ی ما خیلی جمع است و نمی توان حواس او را پرت کرد؛ اگر الان هم حواسش را پرت کنیم، نیم ساعت بعد دوباره خواسته اش را بیان می کند. ما در جواب به آنها می گوییم: “حواس پرتی هنر والدین است”.

والدین بدانند که…
والدین باید بدانند که تربیت یک امر مقطعی نیست، بلکه استمرار می خواهد. ممکن است که بچّه بارها  خواسته ی غیر منطقی خود را مطرح کند و ما باید بارها حواس او را پرت کنیم؛ مثلاً اگر فرزند شما بگوید که می خواهم خود را در چاه  بیاندازم، آیا شما اجازه می دهید؟! قطعاً اگر بچّه هزار بار هم این درخواست خود را تکرار کند، جواب شما منفی است؛ چراکه ما می دانیم اگر او خود را در این چاه بیاندازد، آسیب می بیند؛ لذا اگر بارها این خواسته را مطرح کند، جواب ما منفی است.
دقیقاً ما باید نسبت به خواسته های غیر منطقی بچّه ها همین طور باشیم؛ یعنی اگر او نیاز غیر واقعی خود را مطرح کرد، ما باید بارها با شیوه ی حواس پرتی یا شیوه های جایگزین، او را منع کنیم.  
شاید بچّه ها حق دارند!
گاهی اوقات بچّه ها برای اصرار کردن حق دارند؛ چراکه بعضی از پدر و مادرها در برابر نیازهای واقعی فرزند هم “نه” می گویند. اگر والدین کلمه ی نه را به بچّه می گویند، باید منطق درستی برای این جواب خود داشته باشند؛ امّا اگر دیدند که این نیاز فرزند یک نیاز حقیقی است، باید برای او آن را تهیّه کنند.

برآورده کردن نیاز به صورت آگاهانه
 بعضی از پدر و مادرها نگران این هستند که اگر نیاز به جا و درست بچّه ها را فراهم کنند، آنها پر توقع می شوند. ما به آنها توصیه می کنیم که همه ی نیاز های واقعی را سریع برای آنها برآورده نکنند؛ به عنوان مثال اگر بچّه ی دو ساله از مادر خود آب طلب کرد، مادر سریع به او لیوان آب را ندهد؛ بلکه باید به صورت آگاهانه این خواسته را برای او برآورده کند؛ مثلاً شروع کنند با او صحبت کردن که: مادرجان! آب زیاد می خواهی یا کم؟ تو لیوان برایت بریزم یا در استکان؟ یعنی مادر با او ارتباط کلامی برقرار کند تا با همین ارتباط کلامی نیاز او را به تاخیر بیاندازد. درنتیجه اگر نیاز بچّه درست و بجا هم بود، نباید به محض این که از دهانشان بیرون آمد، آن را برای او فراهم کنیم تا نهایتاً پرتوقع شود.

پرسش های مرتبط:

چه کاری انجام دهم که فرزند نوجوانم در معرض انحراف اخلاقی قرار نگیرد؟

چگونه به کودک یک ساله ی خود امر و نهی کنم و او را از کارهای خطرناکی که انجام می دهد منع کنم؟

از چه سنّی بچّه را به مهد کودک بفرستیم؟

چرا دختران زودتر به سنّ تکلیف می رسند؟