«طرب و لهو» از واژه هاى اساسى و کلیدى است که در باب غنا و موسیقى به کار مى رود. «طرب» به حالت سبکْ‌عقلى گفته مى شود که در اثر شنیدن آواز یا آهنگ در روان و نفس آدمى پدید مى آید و او را از حد اعتدال خارج مى کند. این امر تنها به حالت شادى اختصاص ندارد؛ بلکه ممکن است از آهنگ هاى غم و حزن آور نیز به دست آید. پس اختصاص دادن کلمه غنا به حالت شادى، توهمى بیش نیست؛ زیرا ممکن است از راه غنا حالت اندوه و حزن براى آدمى حاصل شود و از این راه اختیار و عنان آدمى از کف عقل او گرفته شود!!

گفتنى است که چه در باب شادى و چه در باب غم، غلبه هواى نفس و تهییج افکار باطل و تحریک شهوات نیز ملاک حصول غنا است. غنا همیشه فرحناک نیست؛ زیرا گاهى آدم هواپرست از راه غنا و توجه به فقدان معشوق و یا محرومیت از عشق جنسى، دچار هیجانات گشته به اندوه و غم مبتلا مى گردد.

مقصود فقیهان از واژه «لهو»، سازگارى و همنوایى آواز و آهنگ نواخته‌شده با مجالس فساد و خوش گذرانى است؛ یعنى ممکن است نغمه اى طرب انگیز نباشد؛ ولى از نغمه هایى باشد که فقط در جلسات فاسقان و هواپرستان رایج باشد. این آهنگ را لهوى گویند و اگر از هر دو مشخصه (طرب و لهو) برخوردار باشد، «مطربِ لهوى» گفته مى شود.

تمامى مراجع‌تقلید «لهوى‌بودن» را جزء و قید اصلى موسیقى حرام مى دانند؛ ولى در قید «طرب انگیزى» اختلاف نظر وجود دارد. عده اى بر این باورند که این مشخصه به هیچ گونه در موسیقى حرام تأثیر ندارد و مقوم ماهیت غنا نیست؛ ولى برخى اظهار مى دارند که موسیقى حرام باید از دو مشخصه «لهوى» و «طرب انگیزى» برخوردار باشد تا مشمول حرمت قرار گیرد(1). افزون برآن گاهى در کلام و عبارات برخى از فقیهان واژه «مطرب» به کار رفته، ولى مقصودشان لهوى بودن است.
 
پی نوشت:
1. آیات عظام: سیستانى، تبریزى، وحید و مکارم، قید «مطرب» را لازم و شرط نمى دانند.