پرسش :

در حدود 45 سال قبل، مرحوم پدرم، پسربچه‌ای صغیر و یتیم (حدوداً 8 یا 9 ساله) را بنا به درخواست دایی‌اش برای انجام کارهای منزل و خارج منزل پذیرفته است. و علی‌رغم این‌که دایی (به سبب قحطی و فقارت) فقط به تأمین خوراک و پوشاک او راضی بوده، امّا پدرم شرط کرده است در صورتی که بدون اطلاع و اجازه پدرم از نزد آنان نرود، در پایان به ازای هر سال مبلغ 500 هزار ریال به او بپردازد و در غیر این صورت چیزی (جز خوراک و پوشاک) طلبکار نخواهد بود. امّا آن پسربچه بعد از حدود 7 الی 8 سال پس از جرّ و بحث با خواهرم، در غیاب پدرم و بدون اطلاع از آن‌جا رفته است و در زمان حیات پدرم دو بار برای دریافت اجرت به وی مراجعه کرده که ظاهراً پدرم پرداخت نکرده است. اکنون با توجّه به این موضوع، خواهشمند است پاسخ سؤالات ذیل را بیان فرمایید: 1.‌ با توجه به صغیر و یتیم بودن فرد، آیا این شرط پدرم صحیح بوده یا خیر؟ 2.‌ در صورت صحّت شرط با توجّه به اینکه پسربچه به شرط عمل نکرده، آیا اکنون چیزی طلبکار است یا نه؟ 3.‌ در صورت عدم صحّت شرط آیا باز هم پسربچه طلبکار است یا خیر؟ 4. در صورتی که طلبکار باشد، آیا مبلغ مورد قرارداد باید پرداخت شود یا بر مبنایی دیگر؟ 5. در صورت طلب مبلغ قرارداد، آیا همان پانصدهزار ریال را طلبکار است یا معادل ارزش فعلی آن مبلغ را؟


پاسخ :
1. شرط مزبور صحت شرعی ندارد.
2 و 3. پسر بچه در مدتی که برای پدرتان کار کرده است اجرت‌المثل عملش را حق دارد.
4 و 5. مبلغ مورد قرارداد میزان نیست، بلکه میزان اجرت‌المثل خدماتی است که پسربچه انجام داده است.

منبع: ره توشه قضایی (استفتائات قضایی از محضر مقام معظم رهبری)، نشر قضا، قم، چاپ اول، 1390.