پرسش :

با بررسی کتاب‌های تاریخی، در مورد تاریخ ولادت سیدالشهدا (علیه السلام) به چه نتیجه‌ای می‌رسیم؟


پاسخ :
سال تولد امام حسین(ع)
منابع حدیثی و تاریخی، سال ولادت امام حسین علیه السلام را مختلف گزارش کرده اند: سال سوم، چهارم، ششم و هفتم هجرت. بر همین پایه، مدّت عمر ایشان نیز مورد اختلاف خواهد بود؛ لیکن بنا بر اکثر منابع و مشهورترین روایات، سال ولادت امام حسین علیه السلام سال چهارم هجری است و عمر ایشان در وقت شهادت، پنجاه و هفت سال بوده است. (دانشنامه امام حسین(ع)، ج ۱ ص ۱۳۳)

ماه تولد امام حسین(ع)
منابع حدیثی و تاریخی، ماه ولادت امام حسین علیه السلام را مختلف گزارش کرده اند: سوم ماه شعبان، پنجم ماه شعبان، آخر ماه ربیع اوّل، سیزدهم ماه رمضان، پنجم ماه جمادی اوّل و پانزدهم ماه جمادی ثانی.
علّامه مجلسی، سوم ماه شعبان را مشهورتر می داند؛ لیکن تتبّع در منابع تاریخی و حدیثی، نشان می دهد که پنجم ماه شعبان، از شهرت بیشتری برخوردار است.[۱] (دانشنامه امام حسین(ع)، ج ۱ صص ۱۳9 - ۱۳7)

روز تولد امام حسین(ع)
منابع حدیثی و تاریخی، روز ولادت امام حسین علیه السلام را مختلف گزارش کرده اند: سه شنبه و پنج شنبه. تعیین و یا ترجیح یکی از این دو نقل ، دشوار است؛ زیرا نمی توان شاهدی بر آن ، اقامه کرد. (دانشنامه امام حسین(ع)، ج ۱ ص ۱۴۳)

پی‌نوشت‌ها:
[۱]. علّامه مجلسى مى گوید: قول مشهورتر در باره روز تولّد امام حسین ـ که درودهاى خدا بر او باد ـ ، سه روز گذشته از شعبان است؛ زیرا شیخ طوسى در مصباح المتهجّد روایت کرده است که: توقیعى به قاسم بن علاى همدانى، وکیل امام حسن عسکرى علیه السلام رسید که: «مولاى ما ، امام حسین علیه السلام، روز پنج شنبه، سه روز از شعبان گذشته، متولّد شد. پس در آن روز، روزه بگیر و این دعا را بخوان» و دعا را ذکر کرده است. آن گاه، پس از دعاى دوم روایت شده از امام حسین علیه السلام مى گوید: ابن عیّاش گفته است: شنیدم حسین بن على بن سفیان بزوفرى مى گوید: شنیدم امام صادق علیه السلام این دعا را در این روز مى خواند و فرمود: «این، از دعاهاى روز سوم شعبان، روز تولّد امام حسین علیه السلام است».

و گفته شده که او پنج شب از شعبان گذشته، متولّد شده؛ زیرا شیخ طوسى همچنین در مصباح المتهجّد از حسین بن زید از امام جعفر صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود: «[امام ]حسین علیه السلام، پنج شب از شعبان گذشته، در سال چهارم هجرى متولّد شد «و شیخ طوسى در تهذیب الأحکام گفته است: امام حسین علیه السلام آخر ماه ربیع اوّل سال سوم هجرى، متولّد شد. کلینى رحمه الله مى گوید: سال سوم هجرى متولّد شد و شهید اوّل در کتاب الدروس گفته: در مدینه، آخر ماه ربیع اوّل سال سوم هجرى متولّد شد. نیز گفته شده: روز پنج شنبه، سیزدهم ماه رمضان، متولّد شده است. و شیخ مفید رحمه الله گفته: سال چهارم، پنج شب از شعبان گذشته، و شیخ ابن نماى حلّى در مثیر الأحزان گفته: سال چهارم هجرى، پنج شب از شعبان گذشته، و گفته شده: سال سوم، و گفته شده: اواخر ماه ربیع اوّل سال سوم، و گفته شده: پنج شب از جمادى اوّل گذشته سال چهارم هجرى متولّد شده است. مدّت باردارى فاطمه علیهاالسلام به ایشان، شش ماه بوده و جز عیسى (و نیز گفته شده: یحیى)، کس دیگرى مانند امام حسین علیه السلام، شش ماهه به دنیا نیامده است.

شیخ طوسى، ولادت امام حسین علیه السلام را در آخر ماه ربیع اوّل دانسته ـ با آن که این مطلب با دو روایتى که خود او نقل کرده و بر تولّد امام علیه السلام در سوم شعبان دلالت دارند و نیز با روایتى که آن را پنجم شعبان مى داند، ناسازگار است ـ ، تا با آنچه نزد او ثابت و نزد فریقین (شیعه و اهل سنّت) مشهور است، یعنى ولادت امام حَسَن علیه السلام در ماه رمضان، و نیز با حدیث صحیحى که در باب ولادت حسنین علیهماالسلام گذشت و فاصله ولادت آن دو را تنها شش ماه و ده روز دانسته است، مطابقت پیدا کند؛ امّا بر اساس این روایت ها، مى توان ولادت امام حسن علیه السلام را در ماه رمضان نپذیرفت؛ زیرا تا آن جا که ما مى‌دانیم ، مستند به روایتى نیست؛ و خدا ، بهتر مى داند!

منبع: دانشنامه امام حسین(ع)، ج ۱ صص ۱4۳ ـ ۱3۳