پرسش :

آیا غیبت «مردگان» جایز است؟


پاسخ :
پاسخ اجمالی:
برخی تصور می کنند که مفهوم غیبت و روایاتى که درباره غیبت وارد شده، ناظر به افراد زنده است؛ در نتیجه غیبت مرده اشکالی ندارد. درحالیکه بر اساس روایات، احترام مرده مسلمان همچون احترام زنده او است، بلکه غیبت مرده از جهاتی ناپسندتر است؛ زیرا انسان زنده می تواند در برابر غیبت از خود دفاع کند، اما مردگان چنین توانایی را ندارند، از انسان زنده می توان حلالیت طلبید اما چطور می توان از مردگان طلب حلالیت کرد؟ علاوه بر این، سفارش های بسیار در احترام به میت مسلمان، گواه است که آبروى مسلمانان بعد از مردن نیز باید حفظ شود.

پاسخ تفصیلی:
برخی تصوّر مى کنند که مفهوم غیبت و همچنین روایاتى که درباره غیبت وارد شده، ناظر به افراد زنده است و مردگان را شامل نمى شود، در نتیجه غیبت مرده اشکالى ندارد. ولى این اشتباه بزرگى است، زیرا بر اساس روایات اسلامى «حُرْمَةُ الْمِیِّتِ کَحُرمَتِهِ وَ هُوَ حَىٌّ»(1)؛ (احترام مرده مسلمان همچون احترام زنده او است). بلکه مى توان گفت غیبت مرده از جهاتى زشت تر و ناپسندتر است، زیرا ممکن است انسان های زنده با شنیدن غیبت، به دفاع از خود برخیزند، ولى مرده هرگز قادر به دفاع از خود نیست. علاوه بر این، شخص غیبت کننده ممکن است افراد زنده را ببیند و از آنها حلیّت بطلبد ولى در مورد مردگان این مطلب هرگز صدق نمى کند.
اضافه بر این، دستوراتى که درباره احترام به جسد مرده مسلمان داده شده از قبیل غسل، کفن، نماز میّت و مفاهیمى که در نماز آمده، دفن، زیارت اهل قبور و حرام بودن بى احترامى به قبر مؤمن، همگى دلیل بر این است که آبروى مسلمانان بعد از مردن نیز باید حفظ شود.

پی نوشت:
(1). من لا یحضره الفقیه‏، ابن بابویه، محمد بن على‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، قم،‏ 1413 ق‏، چاپ دوم‏، ج ‏4، ص 157، باب (ما یجب على من قطع رأس میت)؛ تهذیب الأحکام، طوسى، محمد بن الحسن‏، محقق / مصحح: خرسان، حسن الموسوى‏، دار الکتب الإسلامیه‏، تهران، 1407 ق، چاپ چهارم‏‏، ج ‏10، ص 273، باب (دیة عین الأعور و لسان الأخرس و الید الشلاء و العین العمیاء و قطع رأس المیت و أبعاضه)؛ الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، طوسى، محمد بن الحسن‏، محقق / مصحح: خرسان، حسن الموسوى‏، دار الکتب الإسلامیة، تهران،‏ ‏1390 ق‏، چاپ اول، ج ‏4، ص 297، باب (دیة من قطع رأس المیت)؛ وسائل الشیعة، عاملى، شیخ حر، محمد بن حسن‏، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)‏، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام‏)، قم، ‏‏1409 ق، چاپ اول، ج ‏29، ص 327، باب (دیة قطع رأس المیت و نحوه).

منبع: اخلاق در قرآن‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، مدرسه امام على بن ابى طالب (علیه السلام)، قم‏، 1377 ش،‏ چاپ اول‏، ج 3، ص 133.