پرسش :

الف: چنانچه جارح، معسر شناخته شود، آیا مى توان دیه را به ترتیب الأقرب فالاقرب از نزدیکان او مطالبه کرد؟ و چنانچه نزدیکانش هم نداشته باشند، آیا مى توان آن را از بیت المال پرداخت؟ ب: در جرح عمدى و خطاى محض چطور؟

پاسخ :
الف: در مواردى که دیه بر جارح باشد و معسر شناخته شود، دیه حکم سایر دیون را دارد، پس اگر قدرت دارد کار کند و بپردازد والاّ معذور است. و ثابت نشده که در چنین مواردى دیه بر عاقله یا بیت المال باشد و (عدم الدلیل دلیل العدم) مگر در مواردى که دلیل خاص اقامه شود که بر عاقله یا بیت المال است.

ب: در مورد سؤال، فرقى بین عمد و خطا نیست. به طور کلى در هر موردى که دیه بر خود قاتل یا ضارب باشد حکم دین را دارد. که در صورت اعسار و عدم قدرت بر پرداخت، به مقتضاى آیه مبارکه «فنظرة الى میسره»، باید به او مهلت داد، بلى در صورت جرح عمد، مى توان قصاص کرد و در قتل خطاى محض، اصل دیه بر عاقله است.

منبع: جامع المسائل، استفتائات آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)، جلد اول، قم: امیر العلم، 1383.