پرسش :

معیارهای افراد اصلح از منظر روایات اسلامی کدامند؟


پاسخ :

1. تقوا و پارسایى

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «استشر العاقل من الرجال الورع فانه لایأمر الا بخیر و ایاک و الخلاف فان خلاف الورع العاقل مفسده فى الدین و الدنیا؛ مرد خردمند پارسا را به رایزنى طلب که جز به نیکى سفارش نکند و مبادا با غیر او مشورت کنى؛ چرا که ناپارساى بى‏خرد، [باعث‏] فساد دین و دنیا است». (وسائل الشیعه، ج12، ص 32)
 

2. خردمندی

پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) می فرمایند: «استرشدوا العاقل و لاتعصوه فتندموا؛ با انسان خردمند رایزنى کنید و از رأى او سرمپیچید که پشیمان خواهید شد» (بحارالانوار، ج 72، ص 105)
«من شاور ذوى الالباب دُلّ على الرشاد؛ آن که با خردمندان به شور بپردازد، به راه رشد و موفقیت راهنمایى خواهد شد.» (همان)
 

3. تخصص و دانایى

قیل لرسول اللَّه: ماالحزم؟ قال (صلّی الله علیه و آله)؛ مشاوره ذوى الرأى و اتباعهم؛ از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) پرسیده شد: دوراندیشى چیست؟ فرمود:ند رایزنى با صاحبنظران و پیروى از آنان».
 

4. خیرخواهى‏

پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) مى‏فرمایند: «مشاوره العاقل الناصح رشد و یمن و توفیق من اللَّه...؛ رایزنى با خردمندِ خیرخواه رشد و میمنت و توفیقى از سوى خدا است...»(همان، ج 72، ص 105)
 

5. خوف الهى

امام صادق (علیه السلام) مى‏ فرمایند: «شاور فى امرک الذین یخافون اللَّه؛ در امورت با کسى رایزنى کن که خدا ترس باشد.»(همان، ص 98)
 

6. آزادگى، دین‏دارى‏، دلسوزى، صمیمیت و برادرى‏ و رازدارى‏

امام صادق (علیه السلام) مى‏ فرمایند: «ان المشوره لاتکون الا بحدودها الاربعه... فاوله ان یکون الذى تشاوره عاقلا و الثانیه ان یکون حراً متدینا و الثالثه ان یکون صدیقا مواخیا و الرابعه ان تطلعه على سرک فیکون علمه به کعلمک ثم یسّر ذلک و یکتمه؛ مشورت ثمربخش نیست؛ جز آن که ارکان چهارگانه آن تحقّق پذیرد: 1. طرف مشورت خردمند باشد؛ 2. آزاد مرد دیندار باشد؛ 3. صمیمى و برادرسان بوده باشد؛ 4. او را از راز خود در مسأله مورد رایزنى چنان آگاه سازى که خود آگاه هستى و او این راز را مخفى دارد و کتمان نماید.» (مکارم الاخلاق، ج 2، ص 80)
 

7. توجه به مردم و برخورد محبت آمیز با آنان

حضرت علی (علیه السلام) مى‏ فرمایند: «و انّ عملک لیس لک بطعمه و لکنه فی عنقک امانه؛ و همانا مسئولیتی که بر عهده توست وسیله آب و نان نبوده و بلکه امانتی در گردن تو است.» (نهج البلاغه، نامه 5)
حضرت علی (علیه السلام)، مردم را همواره در نظر دارد و در برابر دیدگان خویش قرار می دهد، نسبت به امور و مشکلات مردم بی تفاوت نبوده و نسبت به آنان محبت خواهد داشت که البته همین مسأله موجب محبوبیت او خواهد شد و این همان فرمانی است که حضرت علی (علیه السلام) به مالک اشتر فرمودند: «و اشعر قلبک الرحمه للرعیه و المحبه لهم و اللطف بهم و لا تکونن علیهم سبعاً ضاریاً تغنم اکلهم؛ مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرارده و با همه مهربان باش. مبادا هرگز چونان حیوان شکاری باشی که خوردن آنان را غنیمت دانی.» (نهج البلاغه، نامه، 53)

منبع: مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه علمیه قم