پرسش :

با توجه به آیه شریفه «ما أَصابَک مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَک مِنْ سَیئَةٍ فَمِنْ نَفْسِک‏» (نساء آیه 79) آیا شروع بیماری کرونا از قم می تواند دلیل بر کثرت سیئات مردم و روحانیون این شهر باشد؟


پاسخ :
پاسخ اجمالی:
انسان ها به واسطه بدرفتاری و سبک زندگی نادرست، فساد و مشکلاتی (همچون ابتلا به ویروس کرونا) برای خود یا دیگران ایجاد می کنند. ویروس کرونا به واسطه عدم اجرای تدابیر مراقبتی لازم، از کشورهای خارجی به شهر مقدس قم و سایر شهرهای ایران عزیز وارد شد. این بیماری برای مردم ایران، زمینه امتحان و تعالی روحی و معنوی است تا روشن شود در شرایط سخت، چه کسی با صبر و ایمان، این شرایط سخت را تحمل کرده و برای رضای خدا، در راستای بهبود بهداشت فردی و عمومی جامعه، اقدامات مفید و لازم را انجام می دهد و از احتکار و گران فروشی و رفتارهای پرخطر و آسیب زا (همچون سفرهای غیرضروری و آلوده کردن محیط پیرامونی و ...) خودداری می کند.
 
پاسخ تفصیلی:
 
مقدمه:
خداوند در تدبیر جهان، سنت های مختلفی را به کار می بندد؛ که یکی از آن ها سنت تنبیه گناهکاران است. به همین جهت، باملاحظه بلایای طبیعی و بیماری، اولین چیزی که شاید به ذهن برسد این است که این بیماری، عذاب الهی به خاطر گناهی است که سابقاً انجام داده ایم؛ اما در ادامه، روشن می شود خداوند سنت های دیگری هم دارد و نمی شود به صورت قاطعانه گفت که این بیماری، به خاطر گناهکاری مردم شهر مقدس قم است:
 
نکته اول:
در آیه مذکور در پرسش به این اصل تصریح شده است که خداوند خیرخواه است و جز خیر از او صادر نمی شود؛ و اگر فسادی در دنیا دیده می شود، نه ناشی از خدا، بلکه ناشی از فساد و بدرفتاری و سبک زندگی نادرست ما است. این مطلب درآیات دیگر نیز به ثبت رسیده است: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کسَبَتْ أَیدِی النَّاسِ لِیذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یرْجِعُونَ؛ فساد، در خشکى و دریا به خاطر کارهایى که مردم انجام داده‏اند آشکارشده است؛ خدا مى‏خواهد نتیجه بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند، شاید (به سوی حق) بازگردند». (1)

نکته دوم:
فساد در زندگی و اجتماع، گاهی ناشی از شخص من است و گاهی ناشی از بی مبالاتی دیگرآن که نهایتاً به جهان گستر شدن مشکل و گرفتار شدن من می انجامد. ابتلا به ویروس کرونا که به مرگ بخشی از جامعه جهانی و ایران، منجر شده، نمونه ای از این ماجرا است.

این ویروس، خواه ناشی از عدم رعایت بهداشت غذایی در شهری از چین بوده باشد و خواه ناشی از ترور بیولوژیکی آمریکا علیه کشورهای رقیب (ازجمله چین و ایران)، ارتباطی به شهر مقدس قم نداشته اما به واسطه عدم اجرای تدابیر لازم از سوی برخی از مسئولان در جلوگیری از ورود این ویروس به ایران، دامن گیر مردم قم نیز شد.
 
نکته سوم:
بنابراین، نمی توان گفت این بیماری ناشی از گناه مردم قم یا سایر شهرهای ایران است؛ اما بااین حال، این بیماری، از جهات مختلفی می تواند پیامدهای مثبت معنوی برای مردم عزیز ایران داشته باشد.

یکی از پیامدهای مثبت، بخشش گناهان است. دقت شود: نمی گوییم این بیماری، ناشی از گناهان و عذاب برای گناهکاران است؛ بلکه می گوییم حالا که مؤمن به دلیل بی مبالاتی دیگران بیمار شده، این بیماری برایش مایه رحمت و جبران گناهان می شود؛ چنانکه امام علی (علیه السلام) فرمودند: «اگر بنده ای از شیعیان، گناهی که ما او را از آن نهی کرده ایم مرتکب شود، قبل از اینکه از دنیا برود به یک گرفتاری مبتلا می شود که گناهانش به وسیله آن گرفتاری پاک گردد. [این گرفتاری ها] یا در مال و یا در فرزند و یا در خودش [ظاهر] می گردد؛ تا هنگامی که خداوند را ملاقات کند، برایش گناهی نباشد و اگر گناهی از وی باقی مانده باشد هنگام مرگ، بر وی سخت گرفته می شود تا گناهانش آمرزیده گردد.»(2)

پیامد معنوی دیگر برای بیماری، ارتقای درجه بیمار است؛ چنانکه امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «[ممکن است] برای بنده ای در نزد خدا درجه و رتبه ای باشد که از طریق عملش به آن درجه نمی رسد، پس خداوند او را به بلا و مصیبتی در بدن و یا مال و یا مصیبت فرزند مبتلا می سازد تا اگر صبر و تحمل نماید خداوند او را به آن درجه برساند». (3)

پیامد سوم بیماری، این است که زمینه امتحان مردم است تا از این طریق، عیار صبر و بندگی و ایمان آن ها سنجیده شود: «أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یتْرَکوا أَنْ یقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یفْتَنُونَ؛ آیا مردم گمان کردند همین که بگویند «ایمان آوردیم»، به حال خود رها مى‏شوند و آزمایش نخواهند شد؟!»(4) «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا ... لَنَبْلُوَنَّکمْ بِشَی‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ؛ اى مؤمنان ... قطعاً همه شمارا با چیزى از ترس، گرسنگى و کاهش در مال ها و جان ها و میوه‏ها، آزمایش مى‏کنیم؛ و بشارت ده به صابران». (5)

در امتحان است که مشخص می شود کدام یک از ما در این شرایط سخت، دستگیر همدیگر می شویم و کدام یک مشغول احتکار و گران فروشی؛ کدام یک در صورت بیماری، در خانه خود قرنطینگی را اعمال می کنیم و کدام یک بی توجه به دیگران، در اماکن عمومی حاضر و ناقل بیماری می شویم. همچنین این بیماری می تواند نوعی مانور مدیریتی برای کشور باشد و ازاین جهت، نقاط ضعف و قوت در عرصه مدیریت بحران را نمایان سازد.

نتیجه:
کوتاه سخن این که ویروس کرونا یا به واسطه عدم بهداشت مناسب در بازار چین بوده باشد و یا ترور بیولوژیکی آمریکا علیه کشورهای رقیب؛ در هر صورت، این ویروس اکنون دامن گیر سایر مردم نیز شده تا جایی که ممکن است کسی مقصر نباشد و حتی بهداشت فردی و اجتماعی را مراعات کرده باشد، اما باز هم به بیماری مبتلا شود. حال که چنین شده، قطعاً این بیماری برای مردم مؤمن خالی از فایده نیست و می تواند زمینه مناسبی برای پالایش روح و تعالی معنوی و ارتقای درجه و کسب تجربه برای مدیریت بهتر باشد. امید است مردم مؤمن ایران اسلامی، صبر و ایمان پیشه کنند و به توصیه های پزشکان عمل نمایند و بهداشت فردی و اجتماعی را مراعات کنند و در حفظ آرامش فردی و خانوادگی بکوشند تا ان‌شاءالله در این امتحان الهی پیروز شوند و در صورت ابتلا به بیماری و رنج، به طهارت روح و کسب پاداش عظیم الهی نایل شوند.
 
پی‌نوشت‌ها:
1. روم، آیه 41.
2. علامه مجلسی، بحارالانوار، انتشارات موسسه الوفاء، 1403 ق، ج 67، ص 230.
3. علامه مجلسی، بحارالانوار، انتشارات موسسه الوفاء، 1403 ق، ج 71، ص 94.
4. عنکبوت، آیه 2.
5. بقره، آیات 153-155.

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی