پرسش :

با توجه به دو آیه آخر سوره زلزال مبنی بر اینکه هر کس ذره ای کار نیک کند وارد بهشت می شود، چگونه می توان گفت نماز کلید بهشت است و بدون نماز، کسی وارد بهشت نمی شود؟


پاسخ :
این آیه در مقام بیان دقت در بررسی اعمال در روز قیامت است که هیچ عملی در روز قیامت از محاسبه اعمال خارج نمی ماند؛ اینکه پذیرفته شدن اعمال خوب (هرچند جزئی و کوچک) شرط های خاصی دارد که البته قبولی نماز، بحث دیگری است. از این نکته اساسی که بگذریم، توجه به چند نکته ضروری است:

اگر کسی نماز را ترک کند، کار نیک دیگری برایش نمی ماند تا به وسیله آن وارد بهشت شود. اگر شخصی تارک الصلات باشد، اعمال دیگر او هیچ سودی نمی بخشد. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «مَثَل نماز، مثل ستون خیمه است؛ هرگاه ستون خیمه پابرجا باشد، طناب ها، میخ ها و پرده ها سود می بخشند، و هرگاه ستون شکسته شود، نه طنابی، نه میخی و نه پرده ای (هیچ کدام) نافع نیستند.»(1) در روایتی دیگر حضرت می فرماید: «نمازهای پنج گانه را محافظت کنید؛ زیرا هرگاه روز قیامت برپا شود، خداوند تبارک و تعالی بنده را فرامی خواند. اول چیزی که از او می پرسند همان نماز است؛ اگر آن را تام و بدون نقص انجام داده (وارد بهشت می شود) وگرنه در آتش افکنده می شود.»(2) اهمیت نماز تا آنجاست که ملاک پذیرفته شدن همه اعمال قرار گرفته است.

همچنین حضرت در روایتی دیگر با صراحت می فرماید: «روز قیامت اولین عمل بنده که به آن رسیدگی می شود، نماز اوست؛ اگر پذیرفته شد، به غیر نماز نظر می شود و اگر پذیرفته نشد، به هیچ عمل او رسیدگی نمی شود.»(3) پس نمی توان گفت لازم نیست شخص، نمازخوان باشد تا به بهشت وارد شود. با وجود چنین روایت هایی، بی شک نماز، کلید بهشت است و اگر این کلید نباشد، هرگز در بهشت باز نمی شود. دیگر کارهای نیک، همچون طناب، میخ و پرده خیمه است که بدون ستون هیچ سودی ندارند. بنابراین، این گونه روایت ها به منزله مخصِص دایره شمول این آیه شریفه می شود: «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ؛ پس هر کس هم وزن ذره ای کار خیر انجام دهد، آن را می بیند». (زلزال: 7)

بنا بر این روایت، در صورت بی نماز بودن، اصلاً خیری برای انسان نمی ماند تا آن را ببیند. بودن و ماندن خیر، مخصَص و مقیَّد به خواندن نماز شده است.

پاسخ دیگر به این پرسش این است که آیه «فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ» با این مطلب که نماز کلید بهشت است منافاتی ندارد؛ زیرا این آیه می گوید هر کس کار خوب انجام دهد، در روز قیامت سزای آن را خواهد دید. پیداست که پاداش عمل، تنها ورود بهشت نیست. بنابراین، کسانی هم که کار خوبی انجام می دهند، ولی اهل نماز نیستند، در روز قیامت پاداش عمل خود را خواهند دید و این پاداش غیر از ورود به بهشت است، مثل اینکه از عذاب او کاسته می شود یا در غیر از جهنم، روزی او فراهم می شود.

پی‌نوشت‌ها:
1- میزان الحکمه، ج 5، ص 369، ح 10246.
2- میزان الحکمه، ج 5، ص 374، ح 10267.
3- میزان الحکمه، ج 5، ص 374، ح 10268.

​​​​​​​منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، قم: انتشارات مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، 1389.