پرسش :

در صورتى که شخصى مالى را بصورت نسیه یا اقساط‍‌ بفروشد و قبل از تحویل به‌خریدار آن را مجدداً از او به مبلغ کمترى بصورت نقد خریدارى نماید در این صورت بفرمایید: الف - آیا معامله فوق ربوى است‌؟ ب - در صورت مثبت بودن پاسخ آیا محکوم به بطلان است‌؟ ج - هرگاه مورد معامله بصورت کلى یا کلى در معین باشد آیا تعیین یا عدم تعیین مصداق کالاى فروخته شده تأثیرى در صحت و یا بطلان معامله دارد؟ د - قصد اولى فروشنده بر خرید مجدد بیع به مبلغ کمتر بصورت نقد چه اثرى در صحت و یا بطلان معامله مى‌تواند داشته باشد؟ ه‍‌. آیا فرقى بین تصریح و عدم تصریح قصد وجود دارد؟ و - در صورت مثبت بودن پاسخ هرگاه خریدار بدون تصریح فروشنده از قراین علم به قصد مذکور پیدا کند چه اثرى بر حکم معامله دارد؟


پاسخ :
الف - کم و زیاد بودن مبلغ مورد معامله در برابر کم و زیاد بودن زمان، طلا «ربوى» است و زیادتر بودن مبلغ جنس در معامله نسیه نسبت به مبلغ معامله نقدى نیز ربا است مگر آن که تورم پول رایج، در زمان دریافت مبلغ، محاسبه شود که این ریا نیست.

ب - آرى هر دو معامله محکوم به بطلان است.

ج - براى صحت معامله، جنس مورد معامله باید در هر صورت دیده شود و یا مانند دیدن توصیف گردد و در غیر این دو صورت، معامله غررى و باطل است، چه با تصریح یا اشاره، چه در کمبود قیمت به حساب نقد و زیادى‌اش به حساب نسیه به علت ربا بودن، تفاوتى وجود ندارد و کل معاملات مذکوره محکوم به بطلان است.

منبع: احکام قضایی بر مبنای قرآنی، محمد صادقی تهرانی، ناشر: شکرانه، قم، 1392 ش.