پرسش :

به چه دلیل «ربا» در اسلام حرام می باشد؟


پاسخ :
فلسفه تحریم رباى قرضى روشن است؛ چون رباخوار چیز اضافه اى از وام گیرنده مى گیرد و او کم کم تضعیف شده و تمام سرمایه اش به رباخوار منتقل مى شود و این ظلم است.

ولى فلسفه تحریم رباى معاملاتى چیست، در حالى که در بسیارى از موارد سودى در کار نیست؟ مثلا یک مَن گندم خوب، 200 تومان ارزش دارد و 2 مَن گندم نامرغوب هم 200 تومان، ولى على رغم تساوى قیمت این دو جنس، معامله فوق حرام است؛ چون معامله ربوى است.

فلسفه این حکم چیست؟ احتمال دارد که فلسفه تحریم این باشد که شارع مى بیند که اگر اجازه معاملات ربوى بدهد، این نوع معاملات مقدّمه اى براى سوء استفاده رباخواران مى شود، تا رباى قرضى را به صورت رباى معاملاتى انجام دهند، مثلا رباخوار به جاى این که بگوید: صد مَن گندم به شما قرض مى دهم که سر سال صد و پنجاه من گندم بگیرم، مى گوید: صد مَن گندم را به صورت نقد به شما مى فروشم در مقابل صد و پنجاه من گندم، بصورت نسیه یک ساله.(1) بدین جهت معاملات ربوى نیز حرام شده است.

پی نوشت:
(1). مرحوم شهید مطهرّى(رحمه الله) نیز در مجموعه آثار استاد شهید مطهرى‏، (مسئله ربا و بانک به ضمیمه بیمه)، ‏مطهرى، مرتضی‏، صدرا، تهران، 1383 شمسی‏، چاپ: چهارم‏، ج ‏20، ص 293 همین احتمال را بیان کرده است.

منبع: بررسى طرق فرار از ربا، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: علیان نژادى، ‏ابوالقاسم، مدرسة الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم‏، 1385 شمسی، چاپ: اول، ص 18.