پرسش :

آیا انسان می تواند از دو یا چند مرجع تقلید کند، مثلاً هر کدام که راحت تر بود عمل کند؟


پاسخ :
تقلید در لغت به معنای گردن بند در گردن انداختن و در اصطلاح فقهی عمل به فتوای مجتهدی نمودن است چنان که شیوهء عقلا در هر عصر وزمان بر این است که اگر کسی جاهل به امری از امور بود، به آن کس که آگاه به آن امر باشد رجوع می کند و از این راه جهل خویش را بر طرف می نماید. در مورد احکام دین نیز امر بدین منوال است، چه هر کسی که نتواند احکام دین را بااستدلال و استناد به مدارک و به طریق اجتهاد دریافت دارد، از این رو باید به متخصص و خبره در امر دین یعنی فقیه جامع الشرایط مراجعه بنمایند. (1)

تقلید از ضروریات زندگی انسان است، چه عالم باشد و چه جاهل. نیاز جاهل به تقلید در زندگی روزمره اش محتاج به بیان نیست و نیاز عالم به تقلید به این جهت است که هر دانشمندی دایره دانش او به قسمت ناچیزی از احتیاجات او محدود است، مثلاً دانشمند در طب در ساختن خانه اش باید مقلد مهندس و معمار ساختمان باشد و اگر سوار هواپیما شد مقلّد خلبان و اگر سوار کشتی شد پیرو بی چون و چرای ناخدا باشد. بنابراین، کسی که ایمان به دین دارد و می داند در دین برای او وظایف و تکالیفی معین شده است، به حکم عقل و فطرت خود ملزم است نسبت به آن وظایف یکی از سه راه را انتخاب کند: یا تحصیل علم به آن ها پیدا کند و یا از عالِم به آن ها پیروی کند و یا جانب احتیاط را مراعات کند و در صورتی که نه عالم به آن وظایف است و نه اهل احتیاط، راه منحصر به پیروی از نظریات عالم و دانشمند به آن احکام است و اگر دانشمندان در آن احکام اختلاف نظر داشتند، از نظر اعلم آن ها پیروی کند. (2)

انسان باید در احکام از مرجع تقلید اعلم پیروی نماید و زمانی که مرجع تقلید خود را شناخت باید فقط از او پیروی نماید و نمی تواند مسئله ای را از مرجع دیگر تقلید نماید و ملاک تقلید به دست شخص نیست تا از هر کس که خواست در مسئله ای پیروی نماید. از این رو اولاً: باید از مرجع اعلم تقلید نمود؛ ثانیاً: ملاک تقلید آسانی و سختی نیست بلکه انسان مقلّد باید از نظرات و فتاوای مرجع تقلید خود پیروی نماید. البته در صورتی که مساوی باشند انسان در گام اول می تواند در هر مسئله ای از یکی از مراجع که مساوی هستند تقلید کند و چون از آن مرجع خاص تقلید کرد، باید در مسایل دیگر نیز از او تقلید کند، مگر آن که در برخی موارد خود آن مرجع اجازه تقلید از مرجع دیگر داده باشد، البته اگر هر کدام از مراجع در زمینه ای و رشته ای اعلم و متخصص تر بود بایستی در آن زمینه از او تقلید کرد.
 
پی‌نوشت‌ها:
1. سید مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج 3 ص 637
2. آیت الله العظمی وحید خراسانی، رساله توضیح المسائل، ص 172و 173

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی