پرسش :

رهبر معظم انقلاب فرمودند حرکت‌های نظیر اهانت به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) نشان از وحشی‌گری و ظلمت ذاتی تمدن غربی است. نظر شما در مورد وحشی‌گری و ظلمت ذاتی این تمدن چیست؟


پاسخ :
پاسخ آقای دکتر محمدباقر خرمشاد(1):
وقتی یک تمدنی بر مادی‌گرایی صرف مبتنی شده است، در نگاه اسلامی و در نگاه منطقی بشری، چون این جهان تلفیقی از محاسبه و معنا و تلفیقی از ماده و معنا است، معنازدایی از انسان، جهان و هستی ظلمت‌آور است. روشنایی ماده به داشتن روح و معنویت است؛ چون روح را خالق هستی به‌عنوان یک ضرورت در جسم قرار داده است و این تمدن به بهانه‌ی روح‌زدایی یا افسون‌زدایی از انسان و هستی، که خود متفکرین غرب در این زمینه به‌کار بردند، به ظلمانی‌شدن زیست انسان کمک کرده است چون این تمدن به جز ماده، اصالتی برایش قائل نیست. به تعبیر دینی وقتی ظلمت قلوب انسان‌ها را می‌گیرد و در آن‌ها نوعی لائیسیته و سکولاریزم که سر از آته ایسم در می‌آورد، تثبیت می‌شود، دیگر اهانت به رسول‌اللّه که پیامبر خداوند محسوب می‌شود، کار ساده‌ای می‌شود.

همان‌طور که اشاره شد یک تاریکی در جوهر تمدن غرب وجود دارد. به‌دلیل اینکه جوهر تمدن غرب بر ماده‌گرایی و اصالت ماده و نفی معنا و حتی نفی خدا بنا شده که این تمدن را دچار تباین جدی با همه‌ی تمدن‌هایی می‌کند که نیم نگاهی به معنویت دارند یا انسان و هستی را ترکیبی از ماده و معنا می‌دانند.

چون یکی از مباحثی که تمدن سکولار به‌عنوان علم مطرح می‌کند پرداختن به واقعیت‌هاست. الان بیش از هر زمان دیگری آشکار شده که واقعیت انسان فقط ماده نیست. در نتیجه نگاه اسلامی یک نگاه علمی با همان تعریفی است که غربی‌ها بیان کردند. به‌دلیل اینکه به انسان بیشتر نزدیک است تا به اتحاد انسان، جهان و هستی که صرفاً توسط ماده باشد؛ چون وجود معنا قابل لمس است و فقدان آن آسیب و صدماتی ایجاد کرده که الان کاملاً قابل لمس است.

آنچه که جای تعجب است لج‌بازی غرب به نام علم و ماندن در دگماتیسمی است که بطلان آن آشکار شده و جالب‌تر‌ اجازه‌ندادن به بشری است که به این بطلان پی برده که دنبال یک راه بدیل، یک تمدن بدیل یا یک رویکرد بدیل برود که بتواند تلفیقی از ماده و معنا را با هم در کنار هم قرار دهد. یعنی مجموعه‌ای از رفاه مادی و سعادت دنیوی و سعادت اخروی را با هم معرفی کند و پیش ببرد. لذا چالش سختی بین تمدن غرب و تمدن‌های غیر غربی که نوعاً هم معناگرا هستند و به طرق مختلف اصالت را فقط به ماده نمی‌دهند به‌وجود آمده است و چنین چالشی تداوم دارد.

پاسخ آقای دکتر حمیدرضا آصفی (2):
حمله به مظاهر انسانیت و مقدسات جوامع مختلف و در این خصوص به جامعه‌ی بزرگ میلیاردی مسلمانان اگر وحشی‌گری و یک ظلمت ذاتی نباشد، پس چیست؟ غربی‌ها اعتماد به برخورد تمدن‌ها دارند و در پرتو این تئوری و از قِبَل این تئوری برای محوکردن تمدن‌های دیگر استفاده می‌کنند. یادمان نرود تمدن اسلامی موجد بسیاری از پیشرفت‌ها در دنیا به‌خصوص در غرب شد. گستاولبن، تاریخ‌شناس و محقق فرانسوی می‌گوید غربی‌ها عار دارند و سختشان است که بگویند اسلام و مسلمانان بودند که آن‌ها را در مسیر تمدن و انسانیت قرار دادند. این فیلسوف غربی هم معترف است آن چیزی که اروپایی‌ها و غربی‌ها به‌عنوان یک تمدن از آن بهره می‌گیرند و به دیگران فخر می‌فروشند میراث جهان اسلام است.

تمدن اسلامی فراتر از همه‌ی تمدن‌های شناخته شده در جهان است و غرب و لیبرال دموکراسی و کسانی که معتقد به برخورد تمدن‌ها هستند، در پرتو این شعار به مقابله با کشورها و فرهنگ‌های دیگر می‌پردازند. نقض‌کردن آزادی‌های جمعی و اجتماعی به بهانه‌ی آزادی‌های فردی، نشانی از وحشی‌گری و ظلمت است. آن‌ها نمی‌توانند به بهانه‌ی آزادی فردی حقوق جمعی اجتماع را زیر پا بگذارند. غرب به بهانه‌ی آزادی فردی در جهت ترویج زشتی‌ها و بسیاری از ناهنجاری‌ها برآمده که بتواند جوامع مختلف را از درون تهی کند و وقتی کشورهای مختلف از درون تهی شوند و سست‌بنیان باشند زمینه‌ی پذیرش قدرت خارجی، استعمار و نفوذ بیرونی فراهم می‌شود. این موضوع را باید در این چهارچوب ارزیابی کرد و دید. آن چیزی که در غرب دارد اتفاق می‌افتد و به مقدسات دیگران اهانت می‌شود و ابایی هم ندارند، وحشی‌گری مدرن است.

پی‌نوشت‌ها:
1. استاد علوم سیاسی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی.
2. سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در کشورهای فرانسه و امارات متحده عربی.

منبع: پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری