پرسش :

چرا ویروس ها به خصوص کرونا جهش پیدا می کنند و خطرناک‌ترین واریانت ویروس کرونا کدام است؟


پاسخ :
از هر ویروس شناسی بپرسید که چرا ویروس ها به خصوص کرونا جهش پیدا می کنند یک پاسخ مشخص به شما می دهند: ماهیت ویروس ها این است که مدام جهش پیدا کنند.

«سارس-کوو-2» و یا همان SARS-CoV-2 که عامل اصلی پدید آمدن ویروس خطرناک کووید19 است یکی از همان ویروس هایی به شمار می آید که موجب بیماری می شود.

اگرچه بیشتر تغییرات ژنتیکی رخ داده در ویروس ها بی ضرر هستند اما برخی استثناها وجود دارد. برخی از این تغییرات ژنتیکی می تاند منجر به این شود که ویروس کرونا مسری تر و عفونی تر شود و البته آنتی بادی های ویروس قبلی را خنثی کند.

چنین واریانت های جهش یافته ای مدام با هم رقابت می کنند تا اینکه بالاخره یکی از آنها تبدیل به ویروس غالب عفونت زا شود. اکنون خوب می دانیم که یک توالی بسیار مسری در یک سال و نیم اخیر به شدت در سراسر جهان شیوع پیدا کرده است. این همه گیری کلی زاد و ولد کرده و واریانت های جدیدی از خود بر جای گذاشته که هر کدام به صورت یک جهش خود را در صورت فلکی کووید19 جای داده اند.

تا امروز نگران کننده ترین واریانتی که به وجود آمده دلتا نام دارد. این ویروس در بیش از 100 کشور جهان انتشار پیدا کرده. نخستین بار در ماه اکتبر بود که این ویروس جهش یافته ابتدا در کشور هند شناسایی شد.
 
واریانت چیست؟
این روزها مدام این کلمه را می شنویم. در طول دوره جایگزینی یک ویروس اغلب زیر تغییرات ژنتیکی می رود که منجر به تغییر اساسی در آن می شود که ما آن را واریانت می نامیم. همانطور که در سطور پیشین ذکر شد برخی از موتاسیون ها و یا همان واریانت ها و یا اصلا همان جهش ها منجر به ضعیف شدن ویروس می شوند اما حداقل در یک سال و نیم اخیر ثابت شده جهان آنقدر خوش شانس نبوده که با ضعیف شده ها روبرو شود. اکنون جهان با ویروس هایی روبرو است که مدام تکثیر می شوند.

اگر تغییرات منجر به تولید ورژن واضحا متفاوت توام با ویژگی های فیزیکی شود آنگاه واریانت می تواند «سویه» هم نام بگیرد.

یک واریانت از ویروسی نظیر کرونا می تواند آنچنان از مسیر تکثیر ویروس منشا خود منحرف شود که خودش را تبدیل به یک دودمان کند و شاخه جدیدی از درخت تکامل ویروسی را پدید آورد.

در گفتمان عمومی، این اصطلاحات اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند.
 
بیشتر از همه نگران کدام واریانت باشیم؟
سازمان بهداشت جهانی از انواع نگرانی برای نشان دادن سویه هایی که خطرات اضافی برای سلامت عمومی به وجود می آورند استفاده می کند.

بعد سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد به منظور جلوگیری از توهین فرهنگی اسامی ویروس های مشهور به ویروس هندی، ویروس برزیلی، ویروس آفریقایی، ویروس انگلیسی، ویروس پروئی و .... را به وسیله الفبای یونانی تغییر می دهد.

به این ترتیب ما اکنون با چهار واریانت خطرناک روبرو هستیم:
اولی آلفا نام دارد و نام جدید ویروس انگلیسی (ویروس کنت) است.
دومی بتا نام گرفت و نام جدید ویروس آفریقایی است.
سومی گاما نامیده می شود و قبلا ویروس برزیلی - ژاپنی نام داشت.
در نهایت چهارم دلتا نام دارد که به ویروس هندی مشهور بود.

البته اکنون ویروس های جدید دیگری به نام دلتاپلاس، لامبدا و ... هم ظهور کرده اند.

آلفا نخستین بار در سپتامبر 2020 ظهور کرد. این نوع واریانت را می توان نخستین جهش یافته در سراسر جهان قلمداد کرد. دومین ویروس جهش یافته که در جهان پدیدار شد بتا بود. سپس گاما آمد. بعد هم نوبت به دلتا رسید.

دلتا یک فاجعه بود. از هند آغاز شد و در این کشور قربانیان زیادی را رقم زد. ابتدا تخمین زده شد که 500 درصد از انواع واریانت ها مسری تر است اما تخمین های بعدی نشان داد سرعت سرایت بالاتر از این حرف هاست. محققان هندی نیز هشدار دادند دلتا صف طویل تری نسبت به سایر واریانت ها از عوارض بد بیماری دارد همانند اختلال در شنوایی.

تحقیقات بعدی نشان داد سویه دلتا نرخ بستری شدن در بیمارستان ها را بالاتر می برد. نتایج تحقیقات بعدی حتی نگران کننده تر هم بود؛ دلتا درمان های مبتنی بر آنتی بادی ها را خنثی می کند و خطر ابتلا به کرونا در میان کسانی که قبلا این بیماری را گرفته اند نیز افزایش می دهد.
 
سویه های جدید کرونا چه تاثیری روی واکسن دارند؟
این روزها بزرگ ترین دغدغه بشر این است که سویه های جدید کرونا به خصوص دلتا روی واکسن های ساخته شده تاثیر می گذارند؟ دانشمندان بیشترین توجه را به جهش در ژن رمزگذار پروتئین سنبله ویروس دارند که نقش مهمی در ورود آن به سلول ها دارد و توسط واکسن ها هدف قرار می گیرد. چهار نوع سویه جهش یافته دلتا، آلفا، بتا و گاما (و دلتاپلاس) همگی دارای جهش های متعددی هستند که بر پروتئین سنبله تأثیر می گذارند. این سوال هم ایجاد می شود که آیا افرادی که به دلیل ابتلا به کرونا در بدنشان آنتی بادی تولید شده یا از طریق واکسن ،  قادر به مبارزه با انواع جدید هستند؟

محققان دانشگاه فلوریدا دریافتند که سویه آلفا منجر به «تا حدودی کاهش» اثر واکسن می شود. اما انواع بتا و گاما منجر به اثربخشی بسیار کمتری از سوی واکسن می شوند. اما شرایط برای کسی که به دلتا مبتلا شده بدتر است. تحقیقات نشان می دهد دلتا واقعا خطرناک است و می تواند یک واکسن را به طور کامل بی اثر کند. به خصوص اگر فرد فقط یک دوز زده باشد.

اما تحقیقات نهایی در رابطه با دو واریانت آلفا و دلتا و تاثیر واکسن بر آنها چنین است:
ویروس آلفا باعث می شود که تزریق یک دوز واکسن کرونا 49 درصد اثربخشی داشته باشد اما در صورت تزریق دوز دوم اثربخشی واکسن به 89 درصد می رسد.
در رابطه با دلتا اوضاع بدتر است. فردی که واکسن زده باشد در صورت رویارویی با این واریانت خطرناک فقط 35 درصد ایمنی دارد و این یعنی یک کاهش مرگبار.  اما اگر دوز دوم را هم بزند اثربخشی واکسن به 79 درصد در تقابل با کرونای دلتا می رسد.

منبع: نیویورک تایمز  به نقل از جام جم آنلاین/ مترجم: هیلدا حسینی خواه