پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره انفال چیست؟


پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «انفال»، «بدر».

«انفال» به معنای ثروت ها و منابع عمومی طبیعت است، و سبب نامگذاری این سوره به انفال آن است که اولین آیه این سوره از غنایم و کیفیت توزیع آن سخن گفته است، و حکم ثروت های عمومی را در مورد مالکیت و راه مصرف آنها را بیان می کند، به آن سوره انفال گفته شده است.

شمارگان: دارای 75 آیه و 1095 کلمه و 5080 حرف است.

نزول: سوره انفال در مدینه فرود آمده است، این سوره هشتاد و هشتمین سوره ای است که بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شده است. یعنی بعد از سوره بقره و قبل از سوره آل عمران فرود آمده است. و در ترتیب فعلی قرآن هشتمین سوره بشمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت این سوره از امام صادق علیه السلام حکایت شده که: «هر کس سوره انفال و برائت را در هر ماه بخواند، هرگز روح نفاق در وجود او وارد نخواهد شد و از پیروان حقیقی امام علی علیه السلام خواهد بود. و در رستاخیز از مائده های بهشتی همراه با آنان بهره می گیرد، تا مردم از حساب خویش فارغ شوند.»(1)

تذکر: البته اینگونه تأثیرات و ثواب ها برای کسانی است که علاوه بر خواندن سوره، به مفاد آن عمل کنند. و شرایط لازم دیگر را برای خود تحصیل نمایند. و ارتباط آن با امام علی علیه السلام در آن است که در آیه سی ام این سوره به داستان لیله المبیت و فداکاری علی علیه السلام اشاره شده است.

ویژگی: در این سوره بیشتر از قوانین و احکام عملی اسلام سخن گفته شده و کمتر از عقاید و مبانی نظری اسلام سخن به میان آمده است.

اهداف: سوره انفال که در مدینه و در زمان اولین جنگ مسلمانان یعنی بدر، نازل شده، چند هدف مهم را دنبال می کند:
1. بیان مسایل و قوانین مربوط به جنگ.
2. بیان مسایل و قوانین اقتصادی اسلام در مورد اموال عمومی که پشتوانه بیت المال بشمار می آید.
3. بازسازی اخلاقی مسلمانان.
4. سامان دادن و نظام بخشیدن به جامعه نوین مسلمانان در مدینه.

مطالب:
الف) مطالب اخلاقی:
1. بیان صفات مؤمنان واقعی. (آیات 2-4)
2. تذکر این نکته که زیاد به یاد خدا باشید. (آیه 45)
 
ب) داستانها:
1. داستان جنگ بدر. (آیه 11 به بعد)
2. اشاره ای به داستان فرعونیان و ستمگران قبلی. (آیات 54. 51)
٣. اشاره ای به آداب خراقی اعراب جاهلی در نزد کعبه. (آیه 35)
4. اشاره به داستان «لیله المبیت، یعنی شب هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله از مکه به مدینه که علی علیه السلام با فداکاری بجای ایشان خوابید. (آیه 30)

ج) احکام و قوانین:
1. قوانین مربوط به ثروتهای عمومی، (آیه 1)
2، مسایل مربوط به خمس و راه تقسیم و مصرف آن. (آیه 41)
٣. لزوم آمادگی رزمی مسلمانان برای جنگ و جهاد. (آیه 60) 4. دستور به اطاعت خدا و پیامبر ناله . (آیه 20)
ه. دستور به جنگ تا رفع فتنه. (آیه 39 و احکام مربوط به اسیران جنگی. (آیات 67۔ 71)
7. لزوم پایداری در جنگ بطوری که هر مسلمانی بتواند در مقابل دو نفر دشمن بایستد، و پیروز شود. (آیات 15-16 و آیات 64-65)
 
د) مسایل فرعی:
1. در این سوره، آثار تقوی از جمله فرقان بیان شده است. (آیه 29) 2، تشویق مردم به هجرت از مکه به مدینه و یاری پیامبرصلی الله علیه و آله. (آیات 75. 71)
٣. کمک فرشتگان به مسلمانان در جنگ بدر. (آیه 9)
4. بیان سنت الهی در مورد تغییر نعمت کسانی که خودشان را تغییر دهند. (آیه 53)
5. مطالبی پیرامون منافقان. (آیه 49)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، ذیل آغاز سوره انفال.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.