پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره ابراهیم چیست؟


پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «ابراهیم علیه السلام» است، که به نام بت شکن بزرگ تاریخ یعنی حضرت ابراهیم علیه السلام نامگذاری شده است.

چرا که در آیات 35 تا 41 این سوره از ابراهیم علیه السلام و دعوت او و دعاهای او یاد شده است.

شمارگان: دارای 52 آیه و 831 کلمه و 3434 حرف است.

نزول: این سوره که در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شده،(1) هفتاد و یکمین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمده یعنی بعد از سوره نوح علیه السلام و قبل از سوره انبیاء نازل شده است. و در ترتیب کنونی قرآن چهاردهمین سوره است.

فضیلت: در مورد فضیلت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حکایت شده که: «هر کس سوره ابراهیم و حِجْر را بخواند، خدا به تعداد هر یک از آنها که بت می پرستیدند، وآنان که بت نمی پرستیدند، ده حسنه به او می بخشد.»(2)

تذکر: از آنجا که محتوای این سوره مربوط به ابراهیم بت شکن است، پس هر کس این سوره را بخواند و در دل و جان او نفوذ کند در رفتار او نمایان می شود و با همه انواع بت پرستی ها مبارزه می کند که در این صورت ثواب های فوق را دارد.

اهداف: اهداف اساسی سوره ابراهیم عبارت است از:
1. طرح مسأله توحید.
2. بیان مطالبی پیرامون رسالت.
3. بیان مطالبی پیرامون معاد و حسابرسی و کیفر در قیامت.

تذکر: سوره های مکی عمدتاً به اصول عقاید و مبانی اساسی دین می پردازند.

مطالب: مطالب و محورهای اساسی این سوره عبارت است از:
الف) عقاید:
1. مطالبی پیرامون مبدأ و نشانه های خدا. (آیه 10 و 32-34)
2. مطالبی پیرامون معاد که روح و جان را نور و روشنایی می دهد و در مسیر حق قرار می دهد. (آیات 21-23 و 47-50)
3. مطالبی پیرامون رسالت پیامبران و اینکه با زبان مردم سخن می گویند. (آیه 4)
4. مطالبی پیرامون کتاب های الهی و هدف نزول قرآن. (آیه 1)
 
ب) اخلاق:
1. حکایت برخی از دعاهای آموزنده و معنوی ابراهیم علیه السلام. (آیات 35-41)
2. مطالبی پیرامون موعظه و اندرز.
 
ج) احکام:
1. دستور به نماز. (آیه 31)
2. دستور به انفاق در پنهان و آشکار. (آیه 31)
 
د) داستان ها:
1. داستان زندگی قهرمان توحید، ابراهیم بت شکن. (آیات 35-41)
2. اشاره ای به داستان نوح. (آیه 9)
3. اشاره ای به داستان موسی. (آیات 5-6)
4. اشاره ای به داستان قوم عاد و ثمود. (آیه 9)
 
ه) مطالب فرعی:
1. حکایت برخی سخنان شیطان. (آیه 22)
2. سخن از شجره طیبه و خبیثه. (آیات 24-26)
3. اینکه روز قیامت زمین به غیر زمین تبدیل می شود. (آیه 48)

پی‌نوشت‌ها:
(1) بسیاری از مفسران آیه 28 و 29 این سوره را مدنی می دانند. (نمونه، ج 10، ص 257)
(2) ر. ک: مجمع البیان و نور الثقلین، ذیل سوره ابراهیم.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.