پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره مریم چیست؟


پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «مَریم» و «کهیعص».

نامگذاری آن به نام «مریم» دختر عمران و مادر عیسی علیه السلام است، که در آیات 16 تا 35 این سوره داستان مریم و تولد عیسی علیه السلام مطرح شده است. و نام دوم سوره از حروف مقطعه اولین آیه آن گرفته شده است.

شمارگان: دارای 98 آیه و 982 کلمه(1) و 3802 حرف است.

نزول: این سوره که در مکه برپیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شد، چهل و سومین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمده، یعنی بعد از سوره فاطر و قبل از سوره طه نازل شده است. این سوره پس از جریان هجرت به حبشه تا قبل از جریان معراج فرود آمده است. یعنی بین سالهای هفتم تا یازدهم قبل از هجرت نازل شده است. اما در چینش کنونی قرآن نوزدهمین سوره بشمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت این سوره از امام صادق علیه السلام حکایت شده که فرمود: «هر کس به خواندن سوره مریم، مداومت کند، قبل از مرگ، خدا او را از نظر جانی، مالی و فرزند، بی نیاز می کند.»(2)

تذکر: روشن است که اینگونه پاداش ها مستلزم تفکر در سوره و عمل به مفاد آن است.

ویژگی: آیه 58 این سوره یک سجده مستحب دارد.

اهداف: این سوره اهداف اساسی زیر را دنبال می کند:
1. توجه به پاکی خدا و اثبات وحدانیت او.
2. توجه دادن مردم به رستاخیز.
3. بیان برخی داستان های پیامبران در راستای دو هدف فوق.

مطالب: در این سوره مطالب عمده زیر به چشم می خورد:
الف) عقاید:
1. اثبات وحدانیت خدا و نفی فرزند داشتن او. (آیات 35 و 88)
2. مسایل مربوط به قیامت و چگونگی رستاخیز و سرنوشت مجرمان و پارسایان. (آیه 68 به بعد)
 
ب) اخلاق:
پندها و اندرزهایی در راستای توجه به آخرت. (آیات 59-63 و...)
ج) احکام: تذکری در رابطه با نماز. (آیه 59)
 
د) داستان ها:
1. داستان مریم و تولد عیسی علیه السلام. (آیات 16-34)
2. داستان یحیی پیامبر علیه السلام. (آیه 2-15)
3. اشاره ای به داستان ابراهیم علیه السلام و آزر. (آیه 41)
4. اشاره ای به داستان ادریس علیه السلام. (آیه 56)
5. اشاراتی به پیامبران الهی همچون آدم، نوح، اسحاق، یعقوب، موسی، هارون، ادریس و اسماعیل علیهم السلام. (آیات 49-58)
 
ه) مطالب فرعی:
1. طرح مسأله شفاعت به عنوان یک برنامه تربیتی. (آیه 87)
2. همه مردم داخل جهنم خواهند شد و افراد با تقوا نجات می یابند. (آیات 70-71)

پی‌نوشت‌ها:
(1) برخی کلمات این سوره را 1192 کلمه دانسته اند (درآمد - شحاته، ص 337).
(2) مجمع البیان، ذیل اول سوره مریم.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.