پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره مومنون چیست؟


پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «مؤمنون» است، و سبب نامگذاری آن یازده آیه ابتدای این سوره است که اوصاف و آثار و نشانه های مؤمنان را بیان کرده است.

شمارگان: دارای 118 آیه و 1840 کلمه و 4802 حرف است.

نزول: این سوره که در مکه و پس از سوره انبیاء و قبل از سوره فُصّلت بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شده است، هفتاد و سومین سوره قرآن است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمد، و در چینش کنونی قرآن بیست و سومین سوره است.

فضایل: در مورد فضیلت این سوره از امام صادق علیه السلام حکایت شده که: «هر کس سوره مؤمنون را بخواند و در هر جمعه آن را ادامه دهد، خدا پایان زندگی او را سعادت و جایگاه او را بهشت برین، و وی را همراه پیامبران و فرستادگان قرار می دهد.»(1)

تذکر: روشن است که این ثواب ها و جایگاه برای کسی است که این سوره را بخواند و شرایط لازم دیگر مثل پیروی آیات و عمل بدستوراتش را فراهم کند.

اهداف: در این سوره این اهداف اساسی دنبال می شود:
1. جلب توجه به مبدأ هستی.
2. جلب توجه به معاد.
3. بیان صفات مؤمنان.

مطالب: در این سوره این مطالب عمده به چشم می خورد:
الف) عقاید:
1. بیان نشانه های خداشناسی در آیات آفاقی و انفسی (جهان بیرون و درون انسان). (آیات 12-22 و 77 به بعد)
2. بیان حاکمیت خدا بر جهان هستی و نفوذ فرمانش در همه جهان. (آیه 88 و 116 و...)
3. هشدارهای کوبنده در مورد بازگشت به سوی خدا و معاد. (آیات 100-115)
4. مطالبی فشرده در مورد حساب و پاداش و کیفر. (آیات 60 به بعد)
 
ب) اخلاق:
1. بیان صفات مؤمنان در یازده آیه اول این سوره، برای خواننده آن سازندگی اخلاقی عجیبی دارد. (آیات 1-11)
2. تذکر خشوع در نماز. (آیه 2)
3. دوری از بیهودگی. (آیه 3)
4. حفظ عفّت برای زنان و مردان مؤمن. (آیه 5)
5. تشویق امانتداری و وفای به عهد. (آیه 8)
6. اشاره ای به زکات (مستحب یا انفاق های مالی). (آیه 4)
 
ج) احکام:
اشاره ای به نماز در آیه (9).
 
د) داستان ها:
1. بیان سرگذشت عبرت انگیز نوح علیه السلام. (آیات 23-29)
2. اشاره ای به داستان هود علیه السلام.
3. اشاره ای به داستان موسی علیه السلام. (آیات 45-49)
4. اشاره ای به داستان عیسی علیه السلام. (آیه 50)
 
ه) مطالب فرعی:
1. بیان عکس العمل مردم در برابر دعوت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیات 73-83)
2. بیان هدف آفرینش انسان. (آیه 115)
3. بیان اعجازآمیز مراحل خلقت انسان از خاک تا قیامت در نه مرحله. (آیات 12-16)
4. بیان آرزوهای افراد مرده برای برگشت به دنیا. (آیات 98-100)
5. سخنی در باب نفخ صور. (آیه 101)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، ج 7، ص 98.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.