پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره قصص چیست؟


پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «قَصَص»، «موسی علیه السلام» و فرعون.

سبب نامگذاری این سوره به «قَصَص» آن است که در آیه 25 این سوره واژه قَصَّ بکار رفته است و مربوط به بازگو کردن داستان زندگی و مبارزات موسی علیه السلام برای شُعیب پیامبر علیه السلام است.

شمارگان: دارای 88 آیه و 1441 کلمه و 5800 حرف است.

نزول: سوره قَصَص در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شد، این سوره چهل و هشتمین سوره ای است که بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرود آمد یعنی بعد از سوره «نمل» و قبل از سوره «اسراء» نازل شده است. و زمان نزول آن را بعد از هجرت یاران پیامبر صلی الله علیه و آله به حبشه و قبل از معراج پیامبر صلی الله علیه و آله گفته اند. اما در چینش کنونی قرآن بیست و هشتمین سوره به شمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت قرائت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حکایت شده که: «هر کس سوره قصص را بخواند به تعداد هر یک از کسانی که موسی علیه السلام را تصدیق یا تکذیب کردند، ده حَسَنه به او داده خواهد شد.»(1)

تذکر: این نکته خالی از لطف نیست که در این سوره داستان موسی علیه السلام و مبارزات او با ستمگران فرعونی حکایت شده است، و ثواب های این سوره با این داستان و پندآموزی از آن بی ارتباط نیست، پس هر کس که سوره قَصَص را قرائت کند و براستی از مطالب آن استفاده کند و از آنها پیروی نماید، و در مقابل ستمگران زمان خویش بایستد، این ثواب ها را خواهد داشت.

ویژگی ها: این سوره از سوره هایی است که با حروف مقطعه شروع می شود. و حروف مقطعه آن «طسم» است. و تمام آیات آن غیر از پنج مورد،(2) با حرف نون ختم می شود.

اهداف: در این سوره اهداف اساسی زیر بچشم می خورد:
1. نفی شرک و مبارزه با مشرکان.
2. اثبات قدرت خدا در نگهبانی و پشتیبانی از مؤمنان.

مطالب: در این سوره مطالب عمده زیر بچشم می خورد:
الف) عقاید:
1. اثبات قدرت خدا و مبارزه با شرک. (آیات 62-64)
2. مطالبی پیرامون هدایت و گمراهی و پاسخ به بهانه جویی ها. (آیه 56)
3. بیان حال مشرکان در رستاخیز. (آیات 61-66)
4. مطالبی پیرامون معجزات موسی علیه السلام مثل عصا و یَد بیضاء. (آیات 30-31)
 
ب) اخلاق:
1. بیان اینکه روی بر تافتن از کارها و سخنان بیهوده وجاهلان از اخلاق پیامبران الهی است. (آیه 55)
2. مقایسه دنیا و آخرت و اینکه آخرت بهتر و باقی ماندنی است. (آیه 60)
3. آخرت از آن کسانی است که قصد بزرگی و فساد ندارند. (آیه 83)
4. عاقبت کار برای پارسایان خود نگهدار است. (آیه 83)
 
ج) داستان ها:
1. داستان موسی علیه السلام و نجات معجزه آسای موسی علیه السلام بدست زن فرعون و بازگشت او بدامان مادر. (آیات 3-50)
2. داستان موسی علیه السلام و ازدواج او با دختران شعیب علیه السلام. (آیات 22-29)
3. داستان قارون زراندوز و هلاکت او. (آیات 76-82)
 
د) مطالب فرعی:
1. نوید حکومت حق و عدالت برای مستضعفان و در هم شکستن نهایی طاغوت ها که نمونه عالی آن در زمان امام عصر عجل اللّه تعالی فرجه الشریف تحقق می یابد. (آیه 5)
2. بیان ناتوانی ثروتمندان و مشرکان مکه در برابر اراده خدا.
3. بیان اهمیت قرآن. (آیات 2 و 85-87)

پی‌نوشت‌ها:
(1) مجمع البیان، ذیل سوره قَصَص.
(2) آیات 16، 22، 23، 24 و 79.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.