پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره احقاف چیست؟


پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «اَحقاف» است که نام سرزمین قوم عاد بوده و در نزدیکی یمن واقع شده است. این واژه در آیه 21 این سوره آمده است.

شمارگان: دارای 35 آیه و 644 کلمه و 2598 حرف است.

نزول: سوره احقاف که در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرود آمد، شصت و پنجمین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده و بعد از سوره جاثیه و قبل از سوره ذاریات فرود آمده است اما در چینش کنونی قرآن چهل و ششمین سوره بشمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت تلاوت این سوره از امام صادق علیه السلام حکایت شده که فرمودند: «هر کس سوره احقاف را هر شب یا هر جمعه بخواند، وحشت دنیا را از او بر می دارد و از وحشت آخرت هم در امان می دارد.»(1)

تذکر: این آثار سوره وقتی ظاهر می شود که انسان علاوه بر قرائت سوره، در آن تدبّر کرده و محتوای آن را در زندگی خویش پیاده کند و با تعالیم قرآن زندگی أمنی برای خویش فراهم سازد.

ویژگی: احقاف آخرین سوره «حم» دار است.

اهداف: هدف های اساسی سوره احقاف عبارتند از:
1. یادآوری توحید و نفی شرک.
2. یادآوری دلایل معاد.
3. جهان شمولی دعوت پیامبر صلی الله علیه و آله.
4. یادآوری عظمت قرآن.

مطالب: مهمترین مطالبی که در سوره احقاف آمده است عبارتند از:
الف) عقاید:
1. آفرینش جهان براساس حق و نشانه های خدا. (آیات 3-4 و 33)
2. مبارزه با هر گونه شرک و بت پرستی. (آیات 4-5)
3. دادگاه عدل الهی در رستاخیز. (آیات 6 و 20 و 34)
4. طرح عمومیت دعوت پیامبر اسلام و ایمان گروهی از جن به ایشان. (آیات 29-32)
 
ب) اخلاق:
1. سفارش به انسان درباره نیکی به پدر و مادر. (آیه 15)
2. دعوت به صبر و بردباری پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیه 35)
 
ج) داستان ها:
1. گزارشی از تلاش های هود پیامبر علیه السلام و هلاکت قوم عاد در سرزمین احقاف. (آیه 21)
2. اشاره ای به موسی علیه السلام و تورات. (آیه 12)
 
د) مطالب فرعی:
1. بیان اهمیت و عظمت قرآن کریم. (آیات 2 و 12 و 28-29)
2. تشویق مؤمنان و هشدار به کافران. (آیات 13-20)
3. معرفی گمراه ترین مردم. (آیه 5)
4. دفاع از پیامبر صلی الله علیه و آله در برابر تهمت های مشرکان. (آیات 6-11)
5. یادآوری زحمات مادران در دوران حمل. (آیه 15)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان و نور الثقلین، ذیل آغاز سوره احقاف.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.