پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره صف چیست؟

پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «صَفْ»، «حواریّین» و «عیسی علیه السلام».

سبب نامگذاری آن به «صَف» آیه چهارم این سوره است که می فرماید: خدا رزمندگانی را که همچون صفی محکم می جنگند، دوست دارد و از آنجا که در آیات 6 و 14 این سوره از عیسی علیه السلام و یاران او سخن گفته شده این سوره را بنام عیسی علیه السلام و حواریین خوانده اند.

شمارگان: دارای 14 آیه و 221 کلمه و 900 حرف است.

نزول: سوره صف که در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شد، بعد از سوره تغابن و قبل از سوره فتح فرود آمد و صد و دهمین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است، اما در چینش کنونی قرآن شصت و یکمین سوره بشمار می آید.

فضایل: از امام باقر علیه السلام حکایت شده که «هر کس سوره صفّ را بخواند و در نمازهای واجب و مستحب به این کار ادامه دهد، خدا او را در صف فرشتگان و پیامبران قرار می دهد.»(1) البته اینگونه امتیازات برای کسانی است که در راستای محتوای این سوره عمل کرده باشند.

ویژگی: در آیه 6 این سوره از قول عیسی علیه السلام بشارت آمدن پیامبری داده شده که نام او «احمد» است.

اهداف: اساسی ترین هدف های این سوره عبارت است از:
1. تشویق به ایمان و جهاد در راه خدا.
2. نوید پیروزی مجاهدان و پیروزی نهایی اسلام بر ادیان دیگر.

مطالب: مهمترین مطالبی که در این سوره به چشم می خورد عبارتند از:

الف) عقاید:

1. بیان تسبیح همه موجودات برای خدای عزیز و حکیم. (آیه 1)
2. یادآوری معاد و پاداش های مجاهدان در رستاخیز. (آیات 10-12)
 

ب) اخلاق:

1. دعوت به هماهنگی بین گفتار و کردار و پرهیز از سخنان بدون عمل. (آیات 2-3)
2. دعوت به بخشش اموال در راه خدا. (آیه 11)
 

ج) داستان:

1. گزارشی از بشارت مسیح علیه السلام به ظهور پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیه 6)
2. اشاره ای به سرگذشت یاران و حواریون مسیح علیه السلام. (آیه 14)
3. شرح پیمان شکنی بنی اسرائیل و سخنان موسی علیه السلام به آنان. (آیه 5)
 

ه) مطالب فرعی:

1. تضمین پیروزی اسلام بر همه ادیان دیگر. (آیات 7-9)
2. بیان پاداش های دنیوی و اخروی مبارزان. (آیات 10-13)
3. بیان محبت خدا نسبت به مجاهدان در راهش. (آیه 4)

پی‌نوشت‌:
(1) نک: مجمع البیان و نورالثقلین، ذیل آغاز سوره.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.