پرسش :

امام جواد (علیه السلام) چه وظیفه‌ایی را برای مسلمانان در قبال قرآن گوشزد می نمایند؟


پاسخ :
امام جواد(علیه السلام) درباره وظیفه مسلمانان نسبت به قرآن می‌فرمایند: «کَتَبَ الامام محمد التَّقِی(علیه السلام) إلى سَعْدِ الخَیْرِ(1): ... وَ کُلُّ أُمَّةٍ قَدْ رَفَعَ اللهُ عَنْهُمْ عِلْمَ الکِتَابِ حَیْنَ نَبَذُوُهُ وَ وَلاّهُمْ عَدُوَّهُمْ حَیْنَ تُوَلُّوُه وَ کَانَ مِنْ نَبْذِهِمُ الْکِتَابَ أَنْ أَقَامُوا حُرُوفَهُ وَ حَرِّفوا حُدُودَهُ فَهُمْ یَرْوُونَهُ وَ لاَیَرْعُونَهُ وَ الجُهَّالُ یُعْجِبُهُمْ حِفْظُهُمْ لِلرَّوَایَةِ وَ الْعُلَمَاءُ یَحْزُنُهُمْ تَرْکُهُمْ لِلرَّعَایَةِ...»(2)؛

(امام جواد(علیه السلام) به سعد الخیر نوشتند:... هر امّتى که کتاب الله را رها کنند، خداوند «علم الکتاب»، روح و حقیقت کتاب را از میان آنها بر مى‌دارد و در زمانى که دشمنان را دوست مى‌دارند، آنان را بر ایشان مسلّط مى‌کند. «نبذ» کتاب به این است که حروف و الفاظ آن را به پا مى‌دارند؛ ولى حدود آن را رعایت نمى‌کنند و جاهلان از حفظ الفاظ توسّط آنها خوشحال مى‌شوند؛ ولى علما از عدم رعایت آن محزون مى‌شوند).
 
شرح حدیث:
دو گونه به قرآن مى‌توان نگریست:
1. قرآن دارای الفاظ مقدّسى است، به گونه‌اى که دست بى‌وضو بر آن نمى‌توان گذاشت.
2. قرآن برنامه‌اى متعالى دارد.

اگر فقط الفاظ را مقدّس دانستیم، در الفاظ متوقّف مى‌شویم؛ ولى اگر آن را برنامه هم دانستیم، در زندگى دخالت مى‌دهیم.
 
برخورد امروز ما مسلمانان با قرآن چگونه است؟
در جامعه امروز ما بعد از پیروزى انقلاب به قرآن بهاى زیادى داده شده و بحث‌هاى تخصّصى قرآن، قاریان و حافظان قرآن فراوان است و دانشگاه‌هاى قرآنى متعدّدى تأسیس شده است که همه این امور نوعى برخورد با الفاظ مقدّس است نه به عنوان یک برنامه متعالى. از جمله برنامه‌هاى متعالى قرآن، سفارش به امانت‌دارى است؛ امّا این سؤال مطرح است که ما تا چه اندازه امانتدار هستیم، یعنى تا چه اندازه امانت در اموال، اولاد، مکتب اهل بیت(علیهم السلام) و... را رعایت مى‌کنیم؟ و یا قرآن مى‌گوید: «وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ»(3)؛ (واى بر کم‌فروشان)؛ ولى باید بدانیم که «مطففین» معناى گسترده‌اى دارد و هر کس در کار خودش کم بگذارد، مصداق آن قرار مى‌گیرد.

بنابراین در عین اینکه به قرائت، تجوید و حفظ قرآن اهمّیّت مى‌دهیم، باید به حدود و معانى آن هم اهمّیّت دهیم.

پی‌نوشت‌ها:
(1). اسم اصلى او «سعد بن عبدالملک الأموى» و از بنى‌امیّه بود و علاقه شدیدى به امام جواد(علیه السلام) داشت و به همین جهت، حضرت او را سعد الخیر لقب داد.
(2). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ‏1407 قمری، چاپ چهارم، ج ‏8، ص 53، (رسالة أبی جعفر إلى سعد الخیر).
(3). سوره مطففین، آیه 1.

منبع: مشکات هدایت‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: مکارم، مسعود، حامدى، محمد رضا، مدرسه امام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم‏، 1385 شمسی، چاپ اول‏، ‏ص 94.