پرسش :

منظور از واژه «ارض» در قرآن کریم چیست؟

پاسخ :
«أرْض» در اصل به قسمت پائین هر چیزى گفته مى‌ شود در مقابل «سماء» که قسمت بالاى هر چیز است. این سخن را «مقاییس اللّغه» گفته، و «راغب» در تعبیر مشابهى مى‌ گوید: «ارض» جرمى است که در مقابل آسمان قرار دارد، و پائین هر چیزى را «ارض» تعبیر مى‌ کنند.

همچنین در کتاب «التحقیق» آمده است که «ارض»، اطلاقات مختلفى دارد که بعضى از بعض دیگر گسترده‌ تر است؛ به مسکن و محل و قریه و شهر و مملکت و کره زمین و آنچه در زیر آسمان است و حتى آنچه در عالم جسم و تحت عالم ارواح قرا گرفته، به هریک از اینها «ارض» گفته مى‌ شود، و در این مفاهیم دو قید ملحوظ است، پائین بودن و در مقابل بالا قرار گرفتن.

همچنین «اَرَضَة» (بر وزن حَدَقه) به معنى موریانه است که از زمین بر مى‌ خیزد و چوب را مى‌ خورد. جالب اینکه یکى از معانى «اَرْض»، بیمارى زکام، و دیگرى لرزه است.[شاید از این جهت که این بیمارى‌ ها انسان را بسترى و زمین گیر مى‌ کند].(1)

پی نوشت:
(1). المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، حسین بن محمد، انتشارات دارالعلم الدار الشامیه، بیروت، چاپ اول، 1412هـ ق، ج 1، ص 73؛ لسان العرب، ابن منظور محمد بن مکرم، انتشارات دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414 هـ ق، ج 7، ص 112؛ مجمع البحرین، طریحی، فخرالدین، انتشارات کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375هـ ش، ج 4، ص 193؛ و التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مصطفوی، حسن، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360 هـ ش، ج 1، ص 67.

منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 شمسی،چاپ نهم، ج 2، ص 161.