پرسش :

منظور از واژه «هوی» در قرآن کریم چیست؟

پاسخ :
در آیه 23 سوره جاثیه می خوانیم: «أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ الهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلى‏ عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلى‏ سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلى‏ بَصَرِهِ غِشاوَةً فَمَنْ یَهْدِیهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَفَلا تَذَکَّرُون» ؛ (آیا دیدى کسى را که معبود خود را هواى نفس خویش قرار داده؟ و خداوند او را با آگاهى [بر این که شایسته هدایت نیست] گمراه ساخته، و بر گوش و قلبش مهر زده، و بر چشمش پرده افکنده، با این حال چه کسى مى‏ تواند غیر از خدا او را هدایت کند؟ آیا متذکر نمى‏ شوید؟!).

واژه «هَوى» به معناى تمایل نفس به شهوات است، و گفته اند در اصل از «هَوْى» (بر وزن نَهْى) به معناى سقوط از بلندى به پایین گرفته شده؛ چرا که سبب مى شود انسان سقوط کند و در دنیا گرفتار انواع مصائب و در آخرت گرفتار آتش دوزخ شود، و جهنم را از این جهت «هاویة» گفته اند که قعر آن به قدرى پایین است که حساب ندارد.

بعضى نیز براى این واژه دو معنا ذکر کرده اند: بالا بردن و ساقط کردن، و گاهى ترکیبى از هر دو را ذکر کرده اند (بالا بردن و سپس فرو افکندن).

بعضى نیز گفته اند که «هُوىّ» (بر وزن تُهى) به معناى سقوط است و «هَوىّ» (بر وزن قَوىّ) به معناى بالا رفتن است.(1)

پی نوشت:
(1). المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانى حسین بن محمد، تحقیق: صفوان عدنان داود، دارالعلم و الدار الشامیة، دمشق و بیروت، 1412 هـ.ق، چاپ اول، ص 849، ماده هوی؛ مجمع البحرین، طریحى فخر الدین، تحقیق: سید احمد حسین، کتابفروشى مرتضوى، تهران، 1375 هـ.ش، چاپ سوم، ج ‏1، ص 481، باب ما أوله الهاء؛ کتاب العین، فراهیدى خلیل بن احمد، انتشارات هجرت، قم، 1410 هـ.ق، چاپ دوم، ج 4، ص 105؛ اقرب الموارد، والمنجد.

منبع: کتاب پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 هـ ش، چاپ نهم، ج 1، ص 309.