پرسش :

چگونه وقتي امام علي (ع) هنوز بالغ نشده بودند ما او را از مسلمانان صدر اسلام مي‏دانيم. (به عنوان اولين مرد مسلمان)؟

پاسخ :
پاسخ اجمالي:
اسلام در لغت به معني تسليم شدن و گردن نهادن است و قرآن كريم ديني را كه به سوي آن دعوت مي‏كند از اين روي اسلام ناميده كه برنامه كلي آن تسليم شدن انسان در مقابل خداي جهان است. علي (ع) در روز ايمان آوردن به پيامبر از لحاظ قدرت جسمي و رشد فكري به حدي رسيده بود كه براي همه اين كارها شايستگي داشت و از لحظه‏اي كه دست پيمان خدمت و فداكاري به سوي رسول خدا دراز كرد در تصميم خود راسخ بود و پيوسته گفتار خود را با كردار، توأم مي‏ساخت و در تمام مراحل زندگي مونس پيغمبر بود. علي (ع) در قول و فعل خود از خطا و معصيت مصون است و داناترين مردم به معارف و شرايع است. علاوه بر اين، حضرت يحيي هم در كودكي پيامبر شده و همچنين حضرت عيسي و چند نفر از امامان در كودكي به امامت رسيده‏اند.
پاسخ تفصيلي:
با عرض سلام خدمت پرسشگر محترم از اينكه سئوال خويش را با ما در ميان گذاشته‏ايد تشكر و قدرداني مي‏شود.
در پاسخ از سؤال، در ابتدا دلايلي كه بر اعتبار اسلام كودك اقامه شده با قطع نظر از عصمت بررسي مي‏شود و در قسمت دوم به عصمت و ممتاز بودن ائمه وانبياء از ديگران مي‏پردازيم.
اما قسمت اول:
اولاً اين كه معروف است علي (ع) در سن هفت سالگي ايمان آورده از نظر تاريخي اختلافي است و مسلم نيست. از ابن مسعود نقل شده كه در سن پانزده سالگي يا شانزده سالگي ايمان آورده است.
و باز شداد بن اوس نقل مي‏كند كه در پانزده سالگي. راوي ديگر نقل كرده در چهار ده سالگي و ديگري گفته در يازده سالگي و راوي ديگر نوشته در پانزده سالگي ايمان آورده است.[1]
ثانياً: اگر قبول كنيم كه در هفت سالگي ايمان آورده، مي‏گوئيم سن بلوغ در احكام شرعيه معتبر است نه در امور عقليه، ايمان بخدا و يگانگي او و تصديق رسالت از امور عقلي است نه از تكاليف شرعي.
و ثالثاً: فزوني قوه مميزه و عقل آدمي در سنين بالا كليت ندارد و چه بسا كسي در سالهاي اوليه عمر، عقل و منطقش قوي‏تر از كسي باشد كه در سنين چهل و يا پنجاه سالگي بسر مي‏برد.
رابعاً: ايمان علي )ع( مانند ايمان ديگران نبوده است، زيرا ايمان او از فطرت سرچشمه مي‏گرفت در صورتي كه ايمان ديگران از كفر به ايمان بوده است و آن حضرت پيش از بعثت نبوي فطرةً، موحد بود، چنانكه خود آن جناب در نهج البلاغه مي‏فرمايد )فاني ولدت علي الفطرة و سبقت الي الايمان و الهجرة[2] (من بر فطرت توحيد ولادت يافتم و به ايمان و هجرت با رسول خدا بر ديگران سبقت گرفتم).
و خامساً: قول و فعل پيغمبر حجت مي‏باشد، زيرا كه خداوند درباره آن حضرت مي‏فرمايد پيغمبر از روي هوي و هوس سخن نمي‏گويد، بلكه هر چه مي‏گويد از جانب وحي است.
بنابراين اگر ايمان ار روي تقليد و كودكانه بود نبي اكرم به او مي‏فرمود يا علي تو هنوز كودكي و بحد بلوغ و تكليف نرسيده‏اي در صورتي كه نه تنها چنين حرفي را نزد، بلكه ايمانش را پذيرفت و وارث بودن و خلافت او را نيز صريحاً بعموم حاضرين گوشزد نمود.[3]
همچنين علي (ع) در آن روز از لحاظ قدرت جسمي و رشد فكري به حدي رسيده بود كه براي هر كاري شايستگي داشت، لذا اين كودك هيچ گاه با كودكان ديگر انس نگرفت و در جرگه آنان وارد نشد و به بازي با آنها نپرداخت، بلكه از همان اول دست پيمان خدمت و فداكاري به سوي رسول خدا دراز كرد و در تمام مراحل زندگي، مونس پيغمبر بود.
جواب ديگر اينكه در امور شرعي بعضي‏ها بلوغ را معتبر نمي‏دانند. در عروة الوثقي سيد يزدي مي‏فرمايد: "عبادات بچه صحيح است و بعيد نيست بگوئيم كه مي‏تواند اجير شود براي اتيان نماز ديگري".[4] و ده‏ها روايت كه مي‏فرمايند بچه‏ها را از سنين كم و بچگي به انجام تكاليف شرعي وادار نماييد.
اما قسمت دوم: "لما يقاس بال محمد من هذه الامة احد"؛[5] هيچ فردي از افراد اين امت با خاندان پيغمبر مقايسه نمي‏شود.
ائمه از اول تولد تا پايان زندگي معصوم هستند. روايات زيادي داريم كه پيغمبر فرموده علي در قول و فعل معصوم و از خطا و معصيت مصون است و از طرف ديگر مي‏دانيم علي (ع) دومين شخصيت عالم هستي است، وقتي حضرت يحيي كه يكي از پيامبران بزرگ الهي است در كودكي به مقام نبوت رسيده، خداوند آنچنان عقل روشن و درايتي به او داد كه شايسته پذيرش اين منصب شد. يا در رابطه با حضرت عيسي در سوره مريم آيه 12 آمده: ما فرمان نبوت و عقل و هوش و درايت را در كودكي به او داديم كه در ابتداي تولد گفت من بنده خدايم او كتاب آسماني به من مرحمت كرد و مرا پيامبر قرار داد. يا امام جواد در سن 7 سالگي به امامت رسيد و رهبري و زعامت امت اسلامي را بدست گرفت.[6] وهمچنين امام هادي و امام زمان در كودكي به امامت و رهبري رسيده‏اند، پس چه مانع دارد امام علي (ع) در كودكي با بصيرت و بينش كامل به پيامبر اسلام ايمان بياورد، كسي كه پيامبر فرموده: علي (ع) هميشه با حق است و حق و قرآن هميشه با او است تا قيامت از حق جدا نمي‏شود.
منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تفسر نمونه ج13.
2. شيعه در اسلام.
3. فروغ ولايت.
4. علي كيست؟ فضل اللَّه كمپاني.
5. نهج البلاغه خوئي جلد8، ص282.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . منهاج البراعة في شرع نهج البلاغة، ميرزا حبيب اللَّه خوئي، كتاب فروشي اسلامي تهران، ناشر مؤسسه دار العلم قم، چاپ سوم، ص284.
[2] . نهج البلاغه، خ/57.
[3] . منهاج البراعة شرح نهج البلاغه، جلد 8 صفحات 268 به بعد تا 290، و تاريخ طبري، بيروت، دار المعرفة، 1407 ه ق، ج19، ص74.
[4] . عروة الوثقي، ج1، ص748 علي كيست؟ فضل اللَّه كمپاني، ص20 به بعد.
[5] . شرح نهج البلاغه، ابن ابي الحديد، دار احياء الكتب العربية، چاپ دوم، 1385 ق، ج1، ص140.
[6] . از شيعه در اسلام، ص26 و تفسير نمونه جلد 13، آيات 12 و 30 سوره مريم.