پرسش :

با اينكه عدة زيادي از مورخين ضربت خوردن حضرت علي ـ عليه السلام ـ را پشت در مسجد ذكر كرده‌اند، امّا شهرت دارد، كه آن حضرت در محراب ضربت خوردند اين دو سخن چگونه قابل تلفيق است؟

پاسخ :
محراب كلمه‌اي است، عبري و به صدر مجالس، گفته مي‌شود، محراب مسجد نيز از اين معنا گرفته شده است، زيرا محراب مسجد در صدر آن قرار مي‌گيرد. كتاب تاريخ نجف اشرف وحيره مي نويسد: در مسجد جامع كوفه، يك مصلي مي‌باشد كه مي‌گويند مصلاي حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ بوده است و نزديك به آن مصلي در طرف راستِ كسي كه رو به قبله دارد، محرابي است كه گرداگرد آن چوب ساج است و همين محراب حضرت علي ـ عليه السلام ـ است كه در آن، شقي لعين عبدالرحمن بن ملجم، شمشير به سر مبارك آن حضرت زد و اكنون مردم در اين محراب با حال گريه و دعا نماز مي‌گزارند.[1]
مرحوم عماد زاده نيز بعد از ذكر همين خصوصيات براي محراب مي‌نويسد: ابن بطوطه كه در حدود قرن 7 به كوفه رفته، آثاري را ديده كه اكنون بر آن وضع نيست، بناي مسجد جامع به نقل وي خانة حضرت نوح پيغمبر ـ عليه السلام ـ بود كه، دري پهلوي محراب و مقام حضرت امير ـ عليه السلام ـ داشته است.[2]
از سوي ديگر در كتب لغت، محراب را به كل مسجد نيز اطلاق كرده‌اند، چنانكه ابن حماد جوهري دربارة آية « فخرج علي قومه من المحراب»[3] گفته، يعني: «من المسجد».[4]
لذا، در اين جا محراب را به معناي مسجد گرفته است، كه اين مي‌تواند معناي مجازي محراب باشد، كه به علاقة جزء و كل، اسم جزء كه مكان خاصي در مسجد به كل كه تمام مسجد است، اطلاق كرده است.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . بلاغي، سيد عبد الحجه، تاريخ نجف اشرف و حيره، چاپخانه مظاهري، ط 1368 هـ ، ص 143.
[2] . عماد زاده، تاريخ چهارده معصوم ـ عليهم السلام ـ ، نشرية مكتب قرآن، ط 1374، ص 514.
[3] . آية 11 ، سورة مريم.
[4] . ابن حماد جوهري، بيروت، الصحاح، دار العلم للملايين، ج 1، ص 109.