پرسش :

در كدام آيات نسخ واقع شده است؟

پاسخ :
در رابطه با تعداد آياتي كه نسخ شده اختلاف نظر فراوان است. مرحوم آيت‎الله خويي در اين رابطه مي‎فرمايد: «به نظر ما اكثر آياتي كه در آنها احتمال نسخ داده شده، هم اكنون نيز به قوت خود باقي است و نسخي در آنها راه نيافته است».[1]
از جمله مواردي كه اكثر علما بر نسخ آن اتفاق دارند عبارت است از:
الف) نسخ آية «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا ناجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْواكُمْ صَدَقَةً...»[2] اي كساني كه ايمان آورده‎ايد! هنگامي كه مي‎خواهيد با رسول خدا نجوا كنيد (و سخن بگوئيد) قبل از آن صدقه‎اي (در راه خدا) بدهيد... به وسيله آية «أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْواكُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ...»[3] آيا ترسيديد فقير شويد كه از دادن صدقات قبل از نجوا خودداري كرديد؟! اكنون كه اين كار را نكرديد و خداوند توبة شما را پذيرفت پس...
ب) نسخ آياتي كه در آن دستور مدارا و گذشت از كفار صادر شده بود،[4] به وسيله آيات جنگ و مقاتله با كفار[5].
ج) آيه‎اي كه دستور حبس زنان زناكار را صادر كرده بود،[6] بعدها به وسيله دستور به تازيانه و سنگسار نسخ شد[7].
د) آيات مربوط به تغيير قبله را نيز از جمله آيات ناسخ و منسوخ شمرده‎اند...[8]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. قرآن در اسلام، علامه طباطبايي، انتشارات اسلامي.
2. شناخت قرآن، آيت‎الله خويي، تلخيص و ترجمة هاشم هريسي.
3. علوم قرآن، سعيدي روشن، انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)، چاپ اول.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . خويي، سيدابوالقاسم، شناخت قرآن، تلخيص و ترجمه هاشم هريسي، ص 265.
[2] . مجادله/ 12.
[3] . مجادله/ 13.
[4] . جاشيه/ 14 و بقره/ 109.
[5] . حج/ 39، انفال/ 65.
[6] . توبه/ 29.
[7] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، دارالاحياء و التراث العربي، ج 93، ص 6؛ و طبري، فضل بن حسن، مجمع البيان، قم، مكتبة آيت‎الله مرعشي، ج 3، ص 21.
[8] . ر.ك. سعيدي روشن، محمدباقر، علوم قرآن، قم، مؤسسه پژوهشي امام خميني (ره)، چاپ اول، ص 30.