پرسش :

قرآن كريم را به چند زبان ترجمه كرده اند و ترجمه كنندگان آن چه كساني بوده اند؟

پاسخ :
تاريخ ترجمة قرآن كريم به آغاز اسلام برمي گردد، آنگاه كه مردم عامي عرب از معاني لغت سوال مي كردند. همانگونه كه امروزه برخي نويسندگان عرب، قرآن را به زبان عربي ساده ترجمه مي كنند.
نخستين مترجم شفاهي قرآن به زبان فارسي را «سلمان» (ره) مي دانند. ولي تاريخ ترجمة مكتوب قرآن به زبان فارسي از ترجمة تفسير طبري از قرن چهارم هجري شروع مي شود. اين تفسير در حكومت منصور بن نوح ساماني «345 ـ 350 ق» به اهتمام ابوعلي محمد بن بلعمي «383 ق» به زبان فارسي ترجمه شد. البته ترجمه اي نيز قبل از اين تاريخ توسط يك عالم عرب در سال 270 هـ به زبان سندي وجود دارد.
سابقه ترجمه هاي چاپ شده قرآن مجيد به سال 1515 ميلادي برمي گردد كه ترجمه اي ناقص از قرآن مجيد به زبان انگليسي چاپ شد، و نخستين ترجمة لاتيني كامل به سال 1543 ميلادي توسط «روبروئوس» و «هرمانوس» انتشار يافت. و نخستين ترجمة فارسي در سال 1837 ميلادي در كلكته منتشر شد.[1]
آماري كه از ترجمه هاي قرآن به صورت تمام 30 جزء تا سال 1980 ميلادي ارائه شده (با توجه به احتساب اينكه در بعضي از زبانها بيش از 200 بار ترجمه شده) عددي حدود 1461 مرتبه و به صورت ترجمه منتخب 1292 مرتبه به زبانهاي غير ايراني ترجمه شده اند.[2] و نيز طبق آماري كه توسط مركز ترجمان وحي، ارائه شده، تا آبان ماه سال 1381 قرآن كريم به 101 زبان توسط 977 مترجم ترجمه شده است.[3]
بنابراين تنها به بعضي از آنها در زير اشاره مي شود:
ـ از جمله ترجمه هاي فارسي:
1. مترجم: بهاء الدين خرمشاهي ـ ناشر و محل انتشار: تهران ـ تاريخ چاپ: 1374 هـ . ش ـ تاريخ ترجمه: قرن 14هـ .
2. مترجم: مهدي فولادوندـ ناشر و محل انتشار: تهران، قم ـ تاريخ چاپ: 1373هـ . ش ـ تاريخ ترجمه: قرن 14 هـ .
3. مترجم: آيت الله مكارم شيرازي ـ ناشر و محل انتشار: قم، دارالقرآن كريم ـ تاريخ چاپ: 1373 ش ـ تاريخ ترجمه: قرن 14 هـ .
4. مترجم: جلال الدين مجتبوي ـ ناشر و محل انتشار: تهران، حكمت ـ تاريخ چاپ: 1371 ش ـ تاريخ ترجمه: قرن 14 هـ .
5. مترجم: مهدي الهي قمشه اي ـ ناشر و محل انتشار: تهران، محمد حسن علمي ـ تاريخ چاپ: 1342 هـ . ق ـ تاريخ ترجمه: قرن 14 هـ .
ـ و از جمله زبان هاي خارجي (غير ايراني):
زبان مترجم: سال ترجمه: (ميلادي) ملاحظات
1. زبان: دانماركي ـ مترجم: پدرسن ـ سال ترجمه: 1919 (ميلادي) ـ چاپ كپنهاك.
2. زبان: چكسلواكي ـ مترجم: آلن ريچارد نيكي ـ سال ترجمه: 1921 (ميلادي) ـ چاپ پراك.
3. زبان: يوناني ـ مترجم: گراسيموپنتاكي ـ سال ترجمه: 1921 (ميلادي) ـ چاپ آتن.
4. زبان: انگليسي اسرائيلي ـ مترجم: ن . ج . داود ـ سال ترجمه: 1936 (ميلادي) ـ مترجم اهل عراق و يهودي و بر عليه اسلام نوشته است.
5. زبان: پرتغالي ـ مترجم: جوزي پدر و ماچادو ـ سال ترجمه: 1946 (ميلادي) ـ چاپ ليسبون.
6. زبان: كره اي ـ مترجم: يونگ سن كيم ـ سال ترجمه: 1971 (ميلادي) ـ چاپ سئول.
7. زبان: هندي ـ مترجم: حزا علي عايش ـ سال ترجمه: 1288 (ميلادي) ـ چاپ لكهنو، همراه با متن عربي و حاشيه فارسي.
8. زبان: فرانسوي ـ مترجم: آندره دوريه ـ سال ترجمه: 1647 (ميلادي) ـ چاپ پاريس، برگرفته از عربي.
9. زبان: انگليسي ـ مترجم: الكساندر راس ـ سال ترجمه: 1649 (ميلادي) ـ نويسنده مبلغ مسيحي بوده و بر عليه اسلام ترجمه كرده و از فرانسوي گرفته شده است.
10. زبان: آمريكايي ـ مترجم: تامس بالنين ايرونگ ـ سال ترجمه: 1833 (ميلادي) ـ مترجم مسلمان شده و نامش را «حاج تعليم علي» گذاشته است.
11. و... .[4]
نتيجه:
قرآن به زبانهاي گوناگوني از جمله فارسي ترجمه شده است و البته چنان كه ذكر شد بايد توجه داشت، بعضي از مترجمين با غرض ورزي اقدام به ترجمه قرآن كرده اند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. قرآن ناطق، عبدالكريم بي آزار شيرازي.
2. تاريخ سير ترجمة قرآن در اروپا و آسيا (تاريخ ترجمة قرآن در جهان)، دكتر جواد سلماسي زاده.
3. كتابشناسي ترجمه ها، عصمت خاطر، ترجمة فاكر.
4. مجلة ترجمه.
5. مجلة بينات، پژوهش هاي قرآني ترجمان.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ر.ك: رضائي اصفهاني، محمد علي، ترجمان قرآن، (فعلا به صورت جزوه).
[2] . ر .ك: بي آزار شيرازي، عبدالكريم، قرآن ناطق، تهران، دفتر نشر اسلامي، چاپ اول، 1376 ش، ج 1، ص 615.
[3] . ر .ك: مجلة تخصصي ترجمان وحي، قم، مركز ترجمان وحي.
[4] . ر. ك: قرآن ناطق، ج اول، ص 155، و ر .ك: سلماسي زاده، جواد، تاريخ سير ترجمة قرآن در اروپا و آسيا، تهران، چاپ امير كبير، چاپ دانشگاه تهران، 1343، 1369 ش.