پرسش :

در مقابل بعضي از آيات قرآن، كلمه سجده مندوبه آمده، در صورت امكان منظور از اين سجده را ذكر كنيد و ذكر مربوط به آن را بنويسيد؟

پاسخ :
در پاسخ به پرسش فوق، بايد گفت: در مجموع دو نوع سجده داريم: الف سجده واجب ب: سجده مستحب. در سجده واجب بايد بعد از قرائت، آيه مربوط به سجده، به سجده رفته و ذكر مربوط به آن را بيان كند و يا اگر فراموش كرد هر موقع به خاطرش آمد، بايد آن را انجام دهد.[1] سوره­هايي که سجده­ي واجب دارند چهار تا مي­باشند که عبارتند از سوره سجده آيه 15، فصلت آيه37، نجم آيه 62 وعلق آيه 19.
سجده مندوبه همان سجده مستحب مي باشد وغير از موارد بالا يعني به غير از چهار سوره كه اشاره شد در هر كجاي قرآن سجده آمده باشد، سجد مستحب است. اگر كسي آن را انجام بدهد ثواب و پاداش دارد. به عنوان نمونه به چند سوره از سوره هاي که سجده مستحبي دارند، اشاره مي شود.
1ـ اعراف آيه 206، 2- رعد آيه 15، 3- نحل آيه 50، 4- مريم آيه 58، 5- حج آيه 18و77 اما بياني در خصوص آيه 256 سوره مباركه اعراف كه مي فرمايد:« ِانَّ الَّذِينَ عنِدَ رَبِّكَ لايَسْتَكْبِروُنَ عن عِبادَتِهِ ويُسَبَّحُوَنَهُ وَ لَهُ يَسْجُدُون» آنها كه در مقام قرب نزد پروردگار تو هستند. هيچ از عبادت او تكبر نمي ورزند، و او را تسبيح مي گويند و سجده مي كنند.انسان وقتي كه توجهي به بيان و مفهوم آيه مي كند بايد به منزله شكر نعمتهاي اوسر به آستان سجده گذارد و او را ستايش كند چرا كه مقربين درگاه خداوند، سه دسته هستند كه توصيف آن ها 1. استكبار نكردن 2. تسبيح نمودن و3. سجده كردن[2] مي باشد.
از امام صادق ـ عليه السلام ـ روايت شده كه فرمود: نزديكترين حالات بنده به پروردگار، سجده است. 3- ذَرِيح مُحاربي گويد: حضرت امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: هرمؤمني جهت نعمتي، سجده ي شکر به جاي آورد، خداوند براي او به جهت اين سجده، ده حسنه بنويسد و ده گناه از نامه عمل او محو سازد و ده درجه براي او در بهشت بالابرد.[3] اما ذكر سجده عبارت است از: «لا اِلهَ اِلَّا الله حَقّاً حَقّاً ، لا اِلهَ اِ لاالله و اِيمَانَاً وَ تَصْدِيقَاً ، لا اِلهَ اِلَّا الله عُبُودِيَّهً وَرِقّاً ، سَجَدْتُ لَكَ ، يا رَبِّ تَعَبُّداً ، لا مُسْتَنْكِفَاً وَلا مُسْتَكْبِراً ، بَلْ أنا عَبْدٌ ذَليلٌ ضَعِيفٌ خائِفٌ مُسْتجيِرٌ.»
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. ر ك: به توضيح المسائل، در باب احكام سجده هاي واجب.
[2]. طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، قم، دفتر اسلامي وابسته به جامعه مدرسين، ج8، ص502.
[3]. صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه علي اكبرغفاري، تهران، انتشارا نشر صدوق، 1367 ش، ص 82 و 83.