پرسش :

نزديكاني دارم كه به احكام شرعي از نظر مالي پايبند نيستند و پول نزول هم با زندگي آنان مخلوط شده اگر صله رحم با آنان واجب باشد چه كار انجام دهيم تا تأثير معنوي (منفي) اموال از بين برود آيامي شود شخصاً پول غذاي مصرفي را بدهيم؟

پاسخ :
در جواب اين سئوال لازم است به نكات زير توجه فرمائيد:
1. برفرض كه يقين داشته باشيد كه اموالِ بعضي از نزديكانتان مخلوط به رباست، لازمه اش تعيين به حرام بودن غذايي كه در برابر شما مي گذارند نيست[1] زيرا چه بسا مالي كه از راه ربا بدست آمده را در امور ديگر زندگيشان مصرف كرده اند و اين غذا را از مالِ حلال تهيه ديده اند. و تحقيق كردن از اينكه آيا اين غذا از مالِ حلال تهيه شده و يا از مالِ حرام، بر شما واجب نيست.
2. تا يقين به حرام بودن چيزي از اموال آنها (مثل غذايي كه در برابر شما مي گذارند) پيدا نكرده ايد استفاده از براي شما اشكال ندارد[2] و بالطبع تأثير منفي نيز نخواهد گذاشت.
3. اگر يقين داريد خُمسِ غذا پرداخت نشده، مي توانيد با اجازة حاكم شرع از آن غذا استفاده كرده و بعداً خُمسِ آن را بپردازيد. امّا اگر بدانيد كه آن غذا از پولِ ربا تهيه شده، استفاده از آن جايز نيست و در صورت استفاده، بايد به اشخاصي كه از آنها ربا گرفته شده مراجعه كنيد و پول غذاي مصرفي را به آنها بدهيد و اگر اين اشخاص را نمي شناسيد از طرف آنان صدقه بدهيد.
4. مي توان با اين نوع نزديكان، به گونه اي صله رحم را انجام دهيد كه لازمه اش وقوع در گناه نباشد مثلاً زمان زيادي را در خانه آنها ننشينيد تا اينكه آنها نيز از شما پذيرايي كنند و يا اينكه با تماس تلفني احوال آنها را جويا شويد و يا در روزهايي كه روزه هستيد از آنها ديدن كنيد.
5. با اينكه صله ارحام در اسلام اهميت ويژه اي دارد ولي جاي گفتگو نيست كه انجام هر فريضه اي مشروط به اين است كه مسائل مهمتر از آن از بين نرود، موضوع صله رحم نيز از اين قانون مستثنا نيست هرگاه ارتباط و رفت و آمد با كساني كه در مسير زندگي خود مقررات مذهبي را رعايت نمي كنند، سبب شود كه آنان در وضع زندگي خود تجديدنظر كنند و كم كم به اصول و موازين مذهبي پايبند شوند و يا لااقل اين رفت و آمد اثر سوئي در روحية خود انسان و وضع خانوادة او نگذارد، در اين صورت رعايت پيوند خويشاوندي لازم است و بايد اين فريضة الهي را انجام داد. ولي اگر برعكس به جاي اين كه انسان در روحية آنها اثر بگذارد، معاشرت با آنان سبب شود كه انسان تحت تأثير افكار و روحيات فاسد و زندگي آلودة آنان قرار گيرد، در اين صورت چون سعادت او در خطر است ناچار بايد اين فريضه را به خاطر يك امر مهم به طور موقّت ترك گويد.[3]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . رساله اجوبة الاستفتائات، سيد علي خامنه اي، تهران: انتشارات بين المللي الهدي، ج 1، ص 281.
[2] . همان.
[3] . پاسخ به پرسشهاي مذهبي، مكارم شيرازي و جعفر سبحاني، قم: مدرسة الامام علي بن ابيطالب، ص 466.