پرسش :

شفاعت اولياى الهى، در چه مرحله‏اى از مراحل پس از مرگ، شامل حال گنه‏كاران مى‏شود؟


شرح پرسش :
پاسخ :
انسان از هنگام قبض روح، مراحل گوناگونى همچون: سكرات مرگ، عالم برزخ، گذرگاه‏هاى روز قيامت و حسابرسى اعمال را در پيش دارد. شفاعت اولياى الهى براى انسان گنه‏كار، داراى مراحل و مراتبى است.
اين شفاعت، بر اساس رابطه معنوى ميان شخص با اولياى الهى است. هر اندازه اين رابطه بيشتر و قوى‏تر باشد، تأثير آن نيز بيشتر خواهد بود. بر اين اساس گستره شمول شفاعت در حق گنه‏كاران متفاوت است.(1) ممكن است هنگام مرگ، باعث نجات از سختى سكرات مرگ باشد و يا كسانى در برزخ مورد شفاعت قرار گيرند.(2) برخى نيز بعد از طى مراحل گوناگون پس از مرگ و چشيدن سختى‏ها و وحشت برزخ و موقف‏هاى قيامت، مورد مغفرت خداوند قرار گيرند و از دوزخى شدن نجات يابند. همچنين برخى ديگر پس از دخول در جهنم و چشيدن عذاب، قابليت مغفرت و بخشش الهى را پيدا كنند و آن‏گاه با شفاعت از آتش دوزخ نجات يابند.(3)
امام صادق (ع) مى‏فرمايد: «اى شيعيان به اتكاى شفاعت ما گناه نكنيد. به خدا سوگند شفاعت ما به مرتكب زنا نمى‏رسد مگر پس از آنكه عذاب دردناك الهى و هول و ترس جنهم را بچشد».(4)
و نيز: «كسانى كه [به واسطه گناهانشان‏] حد و كيفر الهى بر آنان لازم آمده، مسلمان فاسق‏اند و در جهنم هميشگى و ابدى نيستند بلكه روزى از جهنم [به شفاعت‏] خارج مى‏شوند و شفاعت جايزه و پاداشى براى آنان است [به سبب ايمان و آن مقدار از عمل صالح كه انجام داده‏اند]»(5).
امام باقر (ع) مى‏فرمايد: «گروهى از مردم در آتش مى‏سوزند و خوب كه گداخته شدند، شفاعت به سراغشان مى‏آيد».(6)
در حقيقت گنه‏كارانى كه ايمان به خدا و پيوند معنوى با اولياى الهى را حفظ كرده‏اند، در برزخ، يا گذرگاه‏هاى قيامت و يا در دوزخ، تا حدى به مجازات اعمال خود مى‏رسند و همين كيفرها، مقدمه‏اى بر پالايش از عوارض گناه آنان شده و قابليت مغفرت و بخشش الهى از طريق شفاعت را پيدا مى‏كنند.
پى‏نوشت‏
(1) ر. ك: تجسم عمل و شفاعت، ص 115.
(2) بحارالانوار، ج 27، ص 158، ح 3.
(3) روايات اهل سنت: صحيح مسلم، ج 1، ص 117.
(4) كافى، ج 5، ص 476، ح 9 من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 31، ح 70.
(5) بحار الانوار، ج 8، ص 40، ح 22 و 23.
(6) ميزان الحكمه، ج 1، ص 475، ح 2940.