پرسش :

از نظر قرآن علل انحطاط و اعتلاي جوامع چيست؟

پاسخ :
از نظر قرآن علل انحطاط و اعتلاي جوامع چيست؟
در قرآن مجموعاً به چهار عامل مؤثّر در اعتلاها و انحطاط ها برمى‏خوريم.
الف. عدالت و بى‏عدالتى: قرآن اين مطلب را در آيات بسيارى منعكس كرده است، از آن جمله است چهارمين آيه از سوره قصص.
در اين آيه كريمه پس از آنكه از برترى‏جويى فرعون كه ادّعاى ربوبيّت اعلى داشت و ديگران را به منزلة بندگان خود مى‏دانست، و از تفرقه افكنى ميان مردم كه به عناوين گوناگون ميان آنها تبعيض قائل مى‏شد و آنها را در برابر يكديگر قرار مى‏داد، و از ذليل ساختن گروه خاصى از مردم كشور خود و كشتن پسران آنها و نگه داشتن زنانشان (به منظور خدمت فرعون و فرعونيان) ياد مى‏كند، او را به عنوان يكى از تباهگران نام مى‏برد. بديهى است كه جملة « إنَّه كان من المفسدين» اشاره است به اين كه اين گونه مظالم اجتماعى، جامعه را از بيخ و بن برمى‏كند.
ب. اتّحاد و تفرّق: در سورة آل عمران آية 103 دستور صريح مى‏دهد كه بر مبناى ايمان و گرايش به ريسمان الهى متّحد و متّفق باشيد و از تفرّق و تشتّت بپرهيزيد.
در سورة انفال آيه 46 مى‏فرمايد:
[با يكديگر نزاع نكنيد كه نزاع داخلى سستى مى‏آورد و سستى، شما را زايل مى‏كند.]
ج. اجرا يا ترك امر به معروف و نهى از منكر: آيه 79 از سورة مائده، يكى از علل دور افتادن كافران بنى‏اسرائيل از رحمت خدا را، بازنداشتن يكديگر از منكرات، يعنى ترك نهى از منكر ذكر كرده است.
د. فسق و فجور و فساد اخلاق: هر فسق و فجور و هر خروج از مسير درست انسانيّت، ظلم است. ظلم در قرآن در حقيقت مفهوم اعمّى دارد كه هم شامل ظلم به غير مى‏گردد و هم شامل فسق و فجور و كارهاى ضدّ اخلاقى. غالباً مورد استعمال اين كلمه مصداق دوم است. آياتى از قرآن كه ظلم به معنى اعمّ را علت هلاك يك قوم شمرده بسيار زياد است.
مجموعه آثار شهيد علامه مطهرى(رحمت الله علیه) ج 2 ج جامعه و تاريخ