پرسش :

ارتباط چيست؟ و اصولا چرا ارتباط برقرار مى كنيم؟ ارتباط يك طرفه و دو طرفه چگونه است؟ ارتباط تا چه ميزان مى تواند به سلامت و بهداشت روانى و جسمانى انسان ها كمك كند؟

پاسخ :
تعامل، رابطه دو سويه اى است كه انسان ها براى رفع نياز و انگيزه براى زندگى ايجاد مى كنند و از مجموعه حداقل دو نفر صورت مى پذيرد. ما انسان ها در زندگى روزمره ارتباطات مختلفى داريم.
ارتباط عبارت است از سازماندهى و استفاده از كلمات، حركات و حالات، تظاهرات چهره اى،صداها و اعمال براى ايجاد انتظارات، تصاوير، توصيف احساسات و بيان معانى.
عمل متقابل، انتقال پيام، پيام از عناصر ارتباط اند. ارتباط و تعامل سبب مى شود انسان سلامتى و آرامش بيشترى را احساس كند. نخستين ارتباط و تعامل اجتماعى در بستر خانواده شكل مى گيرد و خانواده ها مى توانند براى اعضاى خود و حتى جامعه مفيد و مضر باشند.
ارتباط و تعامل مى تواند نقش پيشگيرانه از انواع آسيب ها و اختلالات داشته باشد. ارتباط و تعامل زير بسترهايى دارند كه در رابطه بروز و ظهور مى كنند و در سنت و سيره معصومين عليهم السلام موكدا قهر بودن و عدم ارتباط و تعامل نهى شده است.
ما در زندگى روزمره ارتباطات گوناگونى داريم، ارتباط با خودمان، محيطمان و طبيعت. كسى كه نتواند با خود، محيط و طبيعت سازگارى خوبى داشته باشد فرد سالمى نيست.
انسان ها و حتى طبيعت و غيره به نوعى با خدا ارتباط دارند و خدا با آن ها در ارتباط است. اصل من خوب هستم تو هم خوب هستى كه پيام آور صلح، آشتى و رابطه تعاملى انسان هاست مى تواند به ما كمك كند كه با ديگران تعامل درستى داشته باشيم و روح مشاركت، خلاقيت، بالندگى، نشاط، هنجار بودن و بهداشت روانى را تقويت كند.
ويژگى هاى ارتباط بين فردى عبارتند از: فرآيندى بودن، تبادلى بودن، اجتناب ناپذيرى، هدفمند بودن، چند بعدى بودن و بازگشت ناپذيرى در ارتباط و تعامل همدلى ايجاد مى شود و تخليه هيجانى صورت مى پذيرد و فرد در شرايط سخت مى تواند آرامش خوبى را احساس كند.
حضرت على «ع» خطاب به كارگزاران مى فرمايد: «انعطاف پذير و انتقادپذير باشيد، انتقامجو، عيب جو و بهانه گير نباشيد. با آرامش و احترام به حرف ديگران گوش كنيد، حرف ديگران را قطع نكنيد و امين و رازدار باشيد.»
همه معصومين «ع» با بيان هاى مختلف به تاكيد ارتباط و تعامل اشاره فرمودند كه به طور مثال احترام و تكريم، احساس همدلى، اخلاق تشكر و قدردانى، خوش بينى، فضايل اخلاقى، دين دارى، صداقت، محبت و مهربانى، كارگشا بودن، تحمل و صبر و مدارا، رعايت حقوق ديگران، اميدوارى، شنونده خوب بودن و بسيارى ديگر حكايت از مهارت ها و ايجاد ارتباط در زندگى بشر دارند.

تاثير انواع شخصيت ها در تعامل اجتماعى:

دو نفر از محققان با استفاده از مطالعات «يونگ» با توجه به درون گرايى و برون گرايى و چهار كنش انديشمند، عاطفى، حسى شهودى، هشت منش را مشخص كرده اند كه عبارتند از:
منصب جو و مقتدر، خون گرم و اجتماعى، ثابت قدم و محافظه كار، فكور و وظيفه شناس، تحليل گر، مقرراتى، واقع گر و دردآشنا.
هر كدام از تيپ هاى شخصيتى در ميزان و نوع ارتباط تاثيرگذار است و مى تواند در ارتباطات مختلف نقش داشته باشد. يكى از عمده ترين مشكلات خانواده ها عدم تعامل بين فردى كه منجر به نگرانى و اختلال مى شود از آن شمار غر زدن، قطع كردن صحبت همديگر، مشاجره در مسايل جزيى، تعميم بيش از حد و استفاده از عبارات هميشه و هرگز، پرداختن به مسايل فرعى، توقع- تهديد، اهانت كردن، طعنه زدن و انتقاد آزارنده يا غير سازنده.

منابع:

۱- جمعى از مولفان، روان شناسى اجتماعى، انتشارات موسسه پژوهشى حوزه دانشگاه قم ، ۱۳۸۲
۲- كريمى، يوسف، روان شناسى اجتماعى، انتشارات آگاه، ۱۳۸۰
۳- بدار، لوك و همكاران، روان شناسى اجتماعى، ترجمه گنجى حمزه، انتشارات ساوالان، چ ،۳ ۱۳۸۳
۴- برنشتاين، زناشويى درمانى، ترجمه سهرابى حميدرضا، انتشارات رسا، چ ،۲ ۱۳۸۲