پرسش :

جوش صورت ( آکنه) چیست؟ و راه درمان آن کدام است؟

پاسخ :
جوش يا آکنه، طيف متنوعي از ضايعات پوستي است که به صورت لکه‌هاي قرمزرنگ يا دانه‌هاي پُررنگ در پوست و يا دانه‌هاي زير پوست شديدتر و همراه با ضايعات چرکي در تنه و اندام‌ها و صورت مشاهده مي‌شود.

عوامل ايجاد کننده جوش کدامند؟


۱- چربي سطح پوست: پوست‌هاي چرب يکي از عوامل ايجاد آکنه يا جوش صورت مي‌باشند.
۲- گروهي از ميکروب‌هايي که روي پوست زندگي مي‌کنند.
۳- التهابات ايجاد شده روي پوست (در بعضي مواقع)
۴- انسداد مجاري غددي زيرپوستي

عوامل مؤثر يا مستعد کننده ايجاد آکنه کدامند؟


مهم‌ترين عامل، عوامل زمينه‌اي هستند و در کنار آن‌ها يکسري عوامل ديگر وجود دارد مانند:
- افزايش چربي زير سطح پوست
- استفاده از کرم‌هاي آرايشي که چربي زيادي دارند
- کار کردن در محيط‌هايي که هواي آن محيط زياد گرم مي‌باشد؛ مانند افرادي که بيشتر در آشپزخانه‌ها و محيط‌هاي گرم داخل کارخانه کار مي‌کنند
- مصرف بعضي از داروهاي قلبي
- استفاده از داروهاي کورتوني که به صورت نادرست تجويز شود
- استفاده از استروئيدهاي آنابوليزان (داروهاي افزايش دهنده حجم عضلات) در آقايان ورزشکاران

آکنه معمولاً در چه سني ديده مي‌شود و آيا ژنتيک در آن مؤثر است؟


معمولاً اين جوش‌ها در حوالي سن بلوغ و ميانسالي ديده مي‌شوند. ممکن است يکسري از آن‌ها خود به خود بهبود يابند و نياز به درمان خاصي نداشته باشند. عوامل ژنتيکي به تنهايي علت مؤثري در ايجاد آکنه نمي‌باشند، ولي عوامل مختلف به نوعي زمينه ساز ايجاد عامل ژنتيک مي‌تواند باشد.
در ايجاد آكنه ۳ عامل سلولهاي مرده پوست، غدد چربي و باكتريهاي سطح پوست نقش كليدي خواهند داشت:
۱- افزايش ترشح غدد چربي:
در دوران بلوغ ترشح هورمون تستوسترون(TESTOSTRONE) يا همان هورمون مردانه افزايش مي يابد. تستوسترون هم در بدن مردان و هم در بدن زنان موجود ميباشد اما ميزان آن در بدن مردان ۴ برابر زنان ميباشد. هنگامي كه ترشح تستوسترون افزايش مي يابد، تستوسترون توسط پوست بهدي هيدروتستوسترون مبدل گشته و سبب تحريك غدد چربي ميگردند. بنابراين حجم و ميزان ترشح غدد چربي افزايش مي يابد.
۲- عدم ريزش طبيعي سلولهاي مرده سطح پوست:
برخي اوقات ريزش سلولهاي مرده پوست از حال طبيعي خارج ميگردد. ريزش نامناسب سبب ميگردد كه سلولهاي مرده پوست به يكديگر چسبيده و بروي هم انباشته گردند.
۳- افزايش سرعت تكثير سلولهاي پوست:
برخي اوقات سرعت تكثير سلولهاي پوست از حالت طبيعي خارج گشته و با سرعت بيشتري تكثير مي يابند (۵ برابر حالت طبيعي). همين امر سبب ميگردد تا سلولهاي پوستي بموقع ريزش نيابند.
۴-هنگامي كه سلولهاي مرده پوست بموقع نميريزند و يا سرعت تكثيرشان افزايش مي يابد، سبب انسداد روزنه هاي فوليكول ميگردند. بنابراين ترشحات مترشحه از غدد چربي نميتوانند مانند قبل بسهولت از كانال فوليكول جريان يافته و به سطح پوست بريزند. از طرفي هنگامي كه ترشحات غدد چربي از ميزان طبيعي خود افزايش مي يابد دو عامل فوق دست بدست هم داده و سبب احتباس و تجمع مواد چرب(SEBUM) در پشت محل انسداد ميگردند. تجمع ترشحات چربي به همراه سلولهاي مرده پوست به زير روزنه هاي مسدود يك محيط ايده آل براي رشد و تكثير باكتريهاي بي هوازي پوست فراهم مي آورند. بنابراين جوش هاي موسوم به آكنه تجمع باكتريها، سلولهاي مرده پوست و چربي ميباشند. هرگاه محتويات جمع شده در اين كانالهاي مسدود به داخل پوست اطراف نفوذ كند يك واكنش التهابي روي ميدهد. تجزيه سبوم به اسيدهاي چرب و ترشح آنزيم توسط باكتريها نيزمسبب التهاب ميباشند. التهاب جوشها به علت هجوم گلبولهاي سفيد به سمت جوشها ميباشد كه براي از ميان بردن عامل متجاوز و از ميان بردن آنها صورت ميپذيرد.
نكته: همانطور كه هورمون تستوسترون ايجاد آكنه ميكند، استروژن يا همان هورمون زنانه در خشك كردن و كاهش ترشحات غدد چربي موثر بوده و ميتواند سبب درمان آكنه گردد.

در كدام نواحي بدن بيشتر آكنه ديده ميگردد؟


هر كجا كه مو وجود داشته باشد جوش هم ممكن است ايجاد گردد. اما در برخي نواحي بدن كه غدد چربي تراكم بيشتري داشته و ميزان ترشح چربي بيشتر ميباشد آكنه نيز بيشتر مشاهده ميگردد اين نواحي شامل: صورت، قفسه سينه، پشت، شانه ها و بخش فوقاني بازوها ميباشند.
نكته: يكي ديگر از عواملي كه ميتواند در ايجاد آكنه موثر باشد خود مو ميباشد. موهاي ضخيم و بزرگ مجراي عبور چربي را باز نگاه ميدارند اما موهاي ريز و ضعيف فاقد چنين خاصيتي ميباشند.

آکنه چیست؟


ضايعاتی که در اثر بسته شدن مجاری غدد چربی در صورت، گردن، پشت، شانه ها و سينه بوجود می آيند جوش يا به اصطلاح آکنه می گويند. اين ضايعات بصورت جوش های سر سياه، سر سفيد، جوش چرکی، کيست و ندول می توانند بروز کنند. آکنه در اکثر نوجوانان ديده ميشود و می تواند تا پايان جوانی و حتی بالای سی سال هم ديده شود. جوش معمولاْ بعد از چند سال بهبود می يابد ولی نميتوان آن را به حال خود گذاشت چون با بهبود بعضی از جوشها، جوشگاه بوجود آمده تا پايان عمر باقی می ماند و از نظر زيبائی مشکل ساز هستند. گرچه اين جوشگاه ها قابل ترميم هستند ولی مانند پوست صدمه نديده نمی شوند. در بعضی مواقع جوشگاه ها از نظر روحی فرد را آزار می دهند. بنابراين عاقلانه اين است که جوش را درمان نمود تا جوشگاه را؛ چون درمان راحت تر و سريعتر است و نتيجه کار هم رضايت بخش تر است.

چگونگی بوجود آمدن جوش:


غدد سباسه يا چربی از بدو در هر دو جنس وجود دارد. در اوايل دوران بلوغ با ترشح هورمون مردانه يا آندروژن اين غدد شروع به بزرگ شدن و فعاليت خود که توليد و ترشح چربی است، را آغاز می کنند. غدد چربی در تمام سطوح پوستی بجز در کف پا و دست وجود دارد ولی بيشترين تراکم آنها در صورت، سينه، پشت و شانه ها است. غدد چربی ترشحات خود را بوسيله مجاری چربی که در ارتباط با فوليکول مو است، به سطح پوست تخليه می کند. افزايش ترشح چربی باعث صدمه به مجاری غدد ميگردد و سلول های جدار اين مجاری آسيب ديده و کنده می شوند و اين سلول های صدمه ديده بهم پيوسته و توليد پلاک يا لخته می کنند و می توانند مجاری را مسدود نمايند. از طرفی در بعضی افراد پوسته ريزی پوست بعلت بعضی نقص ها در آنزيم های لازمه برای پوسته ريزی طبيعی، بطور کامل انجام نمی گيرد و پوسته های روی هم انباشته شده در منافذ مجاری چربی باعث بسته شدن اين مجاری می شوند. با بسته شدن اين مجاری به هر وسيله، چربی در مجاری انباشته شده و باکتری های موجود در اين مجاری رشد زيادی کرده و اين چربی ها را تخمير ميکنند و مواد شيميائی توليد شده در اثر تخمير و ترشح بعضی فاکتورها از باکتری های موجود و همچنين انباشتگی چربی در مجاری باعث صدمه بيشتر به ديواره مجاری شده و آن را بطور کامل از بين می برند. با ورود چربی، سلول های مرده ديواره، باکتری ها و مواد تخميری و آنزيمی به داخل پوست فرآيند التهاب فعال شده و سبب قرمزی و چرکی شدن جوش ميگردد.

عوامل ايجاد کننده و تشديد کننده جوش


بهداشت فردی: گر چه آلودگی و کثيف بودن صورت و بدن علت ايجاد جوش نيستند ولی در تشديد جوش کمک می کنند. شستن صورت روزی دوبار با صابون و يا شامپو در بهبودی جوش کمک می کند. با آب گرم نبايد صورت را شست، چون گرما ترشح چربی را افزايش می دهد و همچنين آب سرد نيز می تواند منافذ مجاری را خشک تر کنند و به بسته شدن اين منافذ کمک نمايد. پس بهتر است با آب ولرم صورت را شست.

رژيم غذائی:


معمولاْ غذا باعث ايجاد جوش نميشود. گرچه غذاهای چرب و شيرين در بعضی افراد جوشها را بدتر می کنند ولی اين عمومی نيست و بقيه افراد نياز به رژيم غذائی ندارند. ترشح زيادی انسولين در خون و رسيدن آن به پوست در برخی افراد باعث ايجاد جوش می شود. با خوردن غذاهای شيرين و چرب ترشح انسولين افزايش می يابد. پس فقط افرادی که با خوردن چربی و شيرينی دچار جوش می شوند نياز است که از خوردن اين غذاها پرهيز کنند. البته بايد توجه داشت که عوامل ديگری نيز در ايجاد و تشديد جوش سهيم هستند. پس بايد موقعی قضاوت کرد که اين غذاها باعث تشديد جوش می شوند که با هر بار مصرف آنها جوش بدتر شود. از جمله غذا و خوراکيهايي که باعث اين علت ميشوند شامل: غذاهای چرب، تنقلات، خرما، کشمش، محصولات دريايي ( ماهي و ميگو )، بعضي از ميوه جات ( موز ، کيوي ، خرمالو ) و غيـره. بهـترين راهکار پرهيز از مواد غذايي و خوراکيهايي است که فرد اظهار ميکند با خوردن آنها جوش صورتش بدتر ميشود.

نور خورشيد:


گرمای حاصل از نور خورشيد باعث تحريک ترشح چربی و از طرفی باعث خشک شدن منافذ می شود. پس بهتر است از قرار گرفتن در تابش مستقيم آفتاب اجتناب کرد.

فراورده های آرايشی:


افرادی که پوست چرب و دارای جوش هستند بايد از کرم پودر و مرطوب کننده و حتی ضد آفتاب هايی استفاده کنند که فاقد چربی باشد. اين محصولات بايد غير آکنه زا و غير کومدون زا باشند. موااد آرايشی را بايد روزی دوبار از صورت خود با آب و يا شیر پاکن های فاقد چربی و سازگار با پوست چرب پاک کنيد. کرم پودرهای رنگی فاقد چربی می توانند قرمزی پوست شما را از نظر مخفی کنند. در صورت لزوم از مارکی استفاده شود که باعث التهاب پوستی نگردد (شما به آن حساسيت نداشته باشيد که با تست کردن در داخل بازو می توانيد از سلامت آن مطمئن شويد).

دوران بارداري و عادات ماهيانه:


در ۳ ماهه نخست بارداري و چند روز پيش از قاعدگي به خاطر نوسانات هورموني آكنه تشديد ميگردد.
داروها: مصرف برخي داروها ميتواند ايجاد آكنه كند مانند استروئيدها و كورتيكواستروئيدها، تزريق و يا مصرف قرص تستوسترون، ليتيوم و دانازول.

رژيم غذايي:


مصرف بيش از حد يد سبب تشديد آكنه ميگردد. يد در نمك، مارچوبه و غذاهاي دريايي وجود دارد.
مواد شيميايي: برخي مواد شيميايي ايجاد آكنه ميكنند مانند علف كشها، قير و قطران زغال سنگ، روغن پارافين، روغنهاي روان كننده و روغن هاي خوراكي حين آشپزي.
تحريكات پوستي: از اعمال فشار و ايجاد سايش در نواحي مستعد زدن جوش خودداري كنيد. از قرار دادن طولاني مدت دستان بزير چانه خودداري كنيد.

آب و هوا:


آكنه در آب و هواي گرم و مرطوب تشديد ميگردد.همچنين پس از سوناي طولاني مدت.

فصول سال:


شيوع آكنه در فصول پاييز و زمستان افزايش مي يابد.

آلودگيها و محركهاي محيطي.


اعمال فشار، تركاندن و كندن جوشها: عامل ايجاد جوشهاي جديد ميباشد.

درمان جوش :


در درمان جوش نبايد خسته شويد. چون درمان جوش يک فرآيند مداوم و طولانی است. درمان جوش در حقيقت کنترل جوش زدن صورت و بدن شما می باشد نه ريشه کن کردن آن. اگر با درمان جوش شما بهبود يافت درمان را قطع نکنيد بلکه با مشاوره با پزشک خود داروهای مصرفی را تعدیل دهيد. گاهی نياز است تا کنترل کامل جوش صورت بمدت شش ماه دارو مصرف کرد. در صورتی که بعد از مصرف دو ماه از دارو جوش صورت شما بهبودی نيافت شما به داروهای مصرفی مقاوم هستيد و بايد درمان تغيير يابد. بسته به نوع جوش و وضعيت جسمانی و هورمونی بدن دارو انتخاب می شود. پس بدون مشاوره با پزشک خود اقدام به مصرف يا تغيير دارو نکنيد. در صورتی که با مصرف دارو تغييری در وضعيت جسمانی و يا پوست شما ايجاد شد پزشک خود را در جريان گذاريد.
در مواردی که کيست و ندول ايجاد شود گاهی نياز به تزريق دارو بداخل کيست و ندول است و گاهاْ کرايو نيز در درمان مورد استفاده قرار می گيرد. جوشهای سر سياه و سر سفيد اگر با مصرف کرم های لايه بردار تخليه نشوند نياز به تخليه آنها با وسايل خاصی است. پس از فشار دادن اين جوشها و هر نوع جوش جهت تخليه آن پرهيز کنيد چون باعث شدت التهاب و ايجاد جوشگاه ميگردد. از کندن جوشها اجتناب کنيد چون باعث لک و ايجاد جوشگاه ميگردد. در طول درمان گاهی نياز است که از آنتی بيوتيک خوراکی از قبيل تتراسايکلين، اريترومايسين، داکسی سايکلين و غيره … مصرف نماييد. اين داروها علاوه بر کاهش مقدار باکتری باعث کم شدن التهاب نيز ميگردند. اگر با مصرف طولانی آنتی بيوتيک دجار قارچ تناسلی شديد با اطلاع پزشک دارو را قطع و قارچ را درمان نماييد.
از عوارض جانبی داروها هراس نداشته باشيد و به پزشک خود اطمينان کنيد چون ترس از دارو باعث اختلال در روند درمان می گردد. در صورت هر گونه تغييری در مزاج و وضعيت جسمی پزشک خود را مطلع نماييد. اگر داروئی غير از داروی درمانی جوش مصرف می کنيد به پزشک اطلاع دهيد. مصرف بعضی از داروها در زمان بارداری و شير دهی مضر هستند بنابراين در صورتی که شما باردار هستيد يا به نوزادتان شير می دهيد به اطلاع پزشک برسانيد.
در مواقعی جوش به داروهای رايج جواب ندهد و يا جوش بصورت کيست و ندول های بزرگ باشد با صلاحديد پزشک شايد نياز به مصرف داروی اکوتان (ايزوتره تينوئين) باشيد. اين دارو عوارض متعددی دارد که الزاماْ در هر بيماری ديده نمی شود. بايد قبل از شروع و در طول درمان برای پيشگيری از عوارض اين دارو معاينات پزشکی و آزمايشات لازم انجام گيرد. در حين مصرف اين دارو و احتياطاْ تا يک سال بعد از قطع دارو بايد جلوگيری از حاملگی صورت گيرد. دوره درمان بايد کامل شود چون می تواند باعث عود جوش گردد. توصيه های پزشک را در حين درمان جوش فراموش نکرده و دقيقاْ اجرا کنيد. هميشه در ذهن داشته باشيد که جوش را نمی توان بطور کامل از بين برد ولی می توان آن را کنترل نمود.
درمان جوشگاه های جوشروش های مختلفی برای از بين بردن جوشگاه ها استفاده ميشود ولی بايد در نظر داشته باشيد که با هيچ روشی نتيجه صد در صد نيست. از جمله اين روش ها می توان از ليزر، ميکرودرم ابرشن، لايه برداری با مواد اسيدی و کرم های لايه بردار، سابسيژن يا آزاد کردن جوشگاه های فرو رفته از زير، تزريق کلازن، هيالورونيک اسيد و چربی را نام برد. گاهی نياز است برای رسيدن به نتيجه مطلوب از چند روش استفاده نمود. همچنین می توانید از يخ براي كاهش التهاب و تورم جوشها استفاده كنيد. -چاي بنوشيد و سير مصرف كنيد. - خمير نشاسته يك لايه بردار ملايم ميباشد. خمير نشاسته را ميتوانيد با مخلوط نشاسته و آب بدست آوريد. - شما ميتوانيد براي خشك كردن جوش ها از خمير دندان (غير ژلي) استفاده كنيد. براي اينكاراندكي از خمير دندان را بروي جوشها قرار دهيد. -براي كاهش تورم و التهاب جوشها اندكي كرم هيدروكورتيزون بروي جوشها بماليد.

غذاهاي مفيد


تعداد كمي از متخصصان پوست عقيده دارند كه رژيم غذايي نمي تواند بر آكنه اثر بگذارد؛ اما متخصصين تغذيه زبده و داراي تجربه كافي و نيز پزشكان طب جايگزيني، در اين زمينه موفقيت هاي چشم گيري با رويكرد رژيم غذايي به دست آورده اند.
* به نظر مي رسد كه كمبود روي در رژيم غذايي، در التهاب و تورم پوست و تأخير در بهبود زخم و شرايط بروز آكنه نقش داشته باشد.
* جگر در برگيرنده مقادير بالاي ويتامين A است كه به كاهش جاي زخم كمك مي كند. هويج و سيب زميني شيرين حاوي بتاكاروتن است كه به ويتامين A تبديل مي شود. دريافت كافي بتاكاروتن براي آكنه مفيد است.
* غلات سبوس دار نيز حاوي كروم است كه به كاهش عفونت پوست كمك مي كند.
* تخم بزرك، كنجد، ذرت بو داده و آفتاب گردان محتوي اسيدهاي چرب ضروري مورد نياز براي بهبود پوست هستند. مي توان مواد فوق را با هم چرخ كرد و در يخچال نگه داري نمود و با ماست، ميوه ها، سوپ ها و غلات مصرف كرد.
همچنين توت ها، مركبات، فلفل و انبه منابع غني ويتامين C هستند كه براي سلامت سيستم ايمني و مقابله با عفونت هاي باكتريايي مورد نيازاند.
* آواكادو و جوانه گندم محتوي ويتامين E است كه به ساختار پوست و سلامت آن كمك مي كند.
* سير، پياز و تخم مرغ حاوي سولفور است كه به رهايي از آكنه كمك مي كند.
* روغن پامچال محتوي گاما لينولئيك اسيد است كه به ايجاد پوست تازه كمك كرده و آن را نرم و قابل ارتجاع نگه مي دارد.

غذاهايي كه بايد از خوردن آنها پرهيز كرد:


* جلبك هاي دريايي كه حاوي مقادير بالاي يد است، در بعضي موارد باعث بدتر شدن آكنه مي شود.
* براي بيشتر نوجوانان، داشتن پوستي سالم و درخشان يك اولويت محسوب مي شود. شواهد علمي مبني بر اثر شكلات و شيريني هاي خامه اي بر روي پوست و ايجاد آكنه وجود ندارد.
* تحقيقات نشان داده است كه رژيم غذايي غني از چربي هاي ضروري كه بيشتر در مغزها، دانه ها و ماهي هاي روغني يافت مي شود، مي تواند در حفظ سلامت پوست نقش داشته باشد.
* عادات غذايي بد مي تواند در كيفيت پوست و مو تأثير بگذارد.
* بعضي از گياه شناسان توصيه مي كنند كه ماليدن مخلوط روغن درختچه چاي و برگهاي كلم و سيرتازه بر روي پوست مبتلا به آكنه مي تواند مفيد واقع شود.
منبع:سایت پزشکان بدون مرز