پرسش :

علل تب‌ روماتيسمي‌ چیست و چگونه قابل پیشگیری و درمان است؟


شرح پرسش :
پاسخ :
تب‌ روماتيسمي‌ يك‌ عارضه‌ التهابي‌ عفونت‌ با استرپتوكك‌ گروه‌ آ( نتيجه ديررس عفونت فارنژه با استرپتوكوكهاي گروهA )كه‌ بسياري‌ از اعضاي‌ بدن‌، به‌خصوص‌ مفاصل‌ و قلب‌ را درگير مي‌سازد. عفونت‌هاي‌ استرپتوكوكي‌ مسري‌ است‌ ولي‌ تب‌ روماتيسمي‌ حالت‌ مسري‌ ندارد. اين‌ بيماري‌ هم‌ كودكان‌ و هم‌ بزرگسالان‌ را مي‌تواند مبتلا سازد. تب روماتيسمي از بيماريهاي التهابي خطرناكي است كه به دنبال گلو دردهاي استرپتوكوكي درمان ندشه و يا به صورت ناقص درمان شده رخ مي دهد. مهم ترين عضو ديگر در اين بيماري دريچه هاي قلبي است كه ممكن است متحمل ضايعات غير قابل برگشت بشوند. تب روماتيسمي حاد در كودكان رخ مي دهد و اوج سني وقوع آن بين سنين ۵ تا ۱۵ سالگي است. با وجود اين ، در بزرگ سالان نيز احتمال بروز آن منتفي نيست و اكثر حمله هاي آن در پايان دهه دوم و شروع دهه سوم عمر رخ مي دهد . شرايط بد اجتماعي و اقتصادي ، تراكم جمعيت و استانداردهاي پايين بهداشتي از عوامل مستعد كننده شيوع اين بيماري هستند…

علايم‌ شايع‌
التهاب‌ مفصلي‌ با مشخصات‌ درد، قرمزي‌،تورم‌ و گرمي‌، كه‌ مي‌تواند از مفصلي‌ به‌ مفصل‌ ديگر نقل‌ مكان‌ كند. شايعترين‌ مفاصل‌ درگير عبارتند از مچ‌ دست‌، آرنج‌، زانو و مچ‌ پا. التهاب‌ مفصلي‌ معمولاً در عرض‌ ۱۴-۱۰ روز فروكش‌ مي‌كند ولي‌ بدون‌ درمان‌، ساير مفاصل‌ نيز ممكن‌ است‌ درگير شوند.
- تب
- خستگي
- رنگ‌پريدگي‌
- بي‌اشتهايي
- احساس‌ ناخوشي‌ عمومي‌
- درد شكم‌
- درد سينه‌
- بثورات‌ پوستي‌ اندك‌ بر روي‌ شكم‌، سينه‌ و پشت‌
- برآمدگي‌هاي‌ زيرپوستي‌ كوچك‌ بدون‌ درد در نواحي‌ استخواني‌ نظير آرنج‌ و زانو
- حركات‌ غيرارادي‌ اندام‌هاي‌ تحتاني‌ و فوقاني‌ (كره‌)
در صورت‌ درگيري‌ قلب‌:
- كوتاهي‌ نفس‌
- احتباس‌ مايع‌ كه‌ باعث‌ ورم‌ پا و پشت‌ مي‌گردد.
- تندي‌ ضربان‌ قلب‌، به‌خصوص‌ هنگام‌ خوابيدن‌

علل‌
تب‌ روماتيسمي‌ از يك‌ عفونت‌ استرپتوكوكي‌ قبلي‌ (معمولاً عفونت‌ گلو) كه‌ ۶-۱ هفته‌ قبل‌ از بروز علايم‌ تب‌ روماتيسمي‌ رخ‌ مي‌دهد ناشي‌ مي‌گردد. اين‌ اختلال‌، يك‌ اختلال‌ خودايمني‌ است‌ كه‌ در آن‌ پادتن‌هاي‌ توليدشده‌ بر ضد باكتري‌ استرپتوكوك‌ بر ضد مفاصل‌ و قلب‌ نيز واكنش‌ نشان‌ مي‌دهند.

عوامل تشديد كننده بيماري
تغذيه‌ نامطلوب‌
سابقه‌ خانوادگي‌ تب‌ روماتيسمي‌
زندگي‌ در شرايط‌ پرجمعيت‌ يا غيربهداشتي‌
داشتن‌ استعداد ابتلاي‌ عفونت‌هاي‌ تنفسي‌ فوقاني‌
عفونت‌هاي‌ استرپتوكوكي‌ درمان‌نشده‌ يا ناقص‌ درمان‌شده‌

پيشگيري‌
در مورد هر نوع‌ عفونت‌ گلو به‌خصوص‌ در كودكان‌ كشت‌ گلو از نظر استرپتوكوك‌ بايد انجام‌ شود.
درمان‌ آنتي‌بيوتيكي‌ فوري‌ هر عفونت‌ استرپتوكوكي‌، از جمله‌ عفونت‌هاي‌ پوستي‌. عفونت‌هاي‌ استرپتوكوكي‌ بايد با آنتي‌بيوتيك‌ (معمولاً پني‌سيلين‌) خوراكي‌ به‌مدت‌ ده‌ روز يا تزريق‌ نوع‌ طولاني‌اثر آن‌ درمان‌ شوند.

عواقب‌ موردانتظار
عفونت‌هاي‌ استرپتوكوك‌ معمولاً با درمان‌ قابل‌ علاج‌ هستند. تب‌ روماتيسمي‌ قابل‌ درمان‌ است‌ ولي‌ قابل‌ علاج‌ (درمان‌ قطعي‌) نيست‌. اين‌ عارضه‌ در عرض‌ ۱۲-۲ هفته‌ فروكش‌ مي‌نمايد. در بعضي‌ موارد، تب‌ روماتيسمي‌ ممكن‌ است‌ به‌ دريچه‌هاي‌ قلبي‌ آسيب‌ بزند. دريچه‌ آسيب‌ديده‌ را مي‌توان‌ با جراحي‌ تعويض‌ كرد. در موارد نادر تب‌ روماتيسمي‌ حتي‌ با درمان‌ مي‌تواند كشنده‌ باشد.

عوارض‌ احتمالي‌
آسيب‌ دايمي‌ دريچه‌هاي‌ قلب‌ كه‌ منجر به‌ نارسايي‌ احتقاني‌ قلب‌ مي‌گردد.
حملات‌ بعدي‌ تب‌ روماتيسمي‌ حاد در پي‌ عفونت‌ مجدد با استرپتوكوك‌

درمان‌
اصول‌ كلي‌
بررسي‌هاي‌ تشخيصي‌ ممكن‌ است‌ شامل‌ آزمايش‌هاي‌ خون‌، كشت‌ گلو و نوار قلب‌ و راديوگرافي‌ قفسه‌ سينه‌ و قلب‌ باشد. هيچ‌ آزمون‌ اختصاصي‌ براي‌ تشخيص‌ تب‌ روماتيسمي‌ وجود ندارد.
در موارد خفيف‌، مراقبت‌ در منزل‌ كافي‌ است‌ ولي‌ در موارد شديد ممكن‌ است‌ بستري‌ در بيمارستان‌ لازم‌ باشد.
درجه‌ حرارت‌ بيمار و تعداد نبض‌ او را روزانه‌ اندازه‌گيري‌ كرده‌ و براي‌ ارايه‌ به‌ پزشك‌ ثبت‌ نماييد.
اگر بيمار گلودرد يا سرفه‌ دارد از يك‌ دستگاه‌ مرطوب‌كننده‌ با بخار سرد استفاده‌ كنيد. دستگاه‌ مرطوب‌كننده‌ را هر روز تميز كنيد.
بهداشت‌ دهاني‌ مطلوب‌ مهم‌ است‌.

داروها
استروييدها (داروهاي‌ ضدالتهابي‌) يا آسپيرين‌ براي‌ كاهش‌ التهاب‌
داروهاي‌ ادرارآور براي‌ كاهش‌ احتباس‌ مايعات‌
آنتي‌بيوتيك‌ها براي‌ مقابله‌ با باقيمانده‌ باكتري‌هاي‌ استرپتوكوكي‌. پس‌ از رسيدن‌ تب‌ روماتيسمي‌ به‌ مرحله‌ غيرفعال‌، مقدار اندك‌ آنتي‌بيوتيك‌ها ممكن‌ است‌ به‌مدت‌ نامحدود براي‌ جلوگيري‌ از عود بيماري‌ ادامه‌ يابد.
فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري
تا هنگامي‌ كه‌ بررسي‌ها نشان‌ دهد بيماري‌ فروكش‌ كرده‌ است‌ بيمار بايد در بستر استراحت‌ نمايد. مدت‌ استراحت‌ لازم‌ به‌ اين‌ منظور معمولاً ۵-۲ هفته‌ است‌ ولي‌ در برخي‌ موارد به‌ ماه‌ها استراحت‌ نياز است‌. مهيا كردن‌ يك‌ لگن‌ يا توالت‌ كنار بستر باعث‌ مي‌شود كه‌ بيمار مجبور نباشد براي‌ رفتن‌ به‌ توالت‌ از بستر برخيزد.

رژيم‌ غذايي‌
رژيم‌ مايعات‌ با غذاهاي‌ نرم‌ در مراحل‌ اوليه‌ بيماري‌ كه‌ به‌تدريج‌ به‌ يك‌ رژيم‌ عادي‌ غني‌ از پروتئين‌، كالري‌ و ويتامين‌ها تغيير داده‌ مي‌شود.
رژيم‌ غذايي‌ كم‌نمك‌ در صورتي‌ كه‌ بيمار دچار كارديت‌ (التهاب‌ قلب‌(باشد، توصيه‌ مي‌شود.
درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟
اگر شما يا كودك‌ شما داراي‌ علايم‌ تب‌ روماتيسمي‌ باشد.
بروز علايم‌ زير در طي‌ درمان‌:
ـ ورم‌ پا و پشت‌
ـ كوتاهي‌ نفس‌
ـ استفراغ‌ يا اسهال‌
ـ سرفه‌
ـ درد شديد شكم‌
ـ تب‌
- اگر دچار علايم جديد و غيرقابل توجيه شده ايد. داروهاي‌ تجويزي‌ ممكن‌ است‌ با عوارض‌ جانبي‌ همراه‌ باشند.
اين بيماري بيشتر قلب، مفاصل، دستگاه عصبي مركزي، پوست و بافت زير جلدي را درگير مي كند.
گر چه نام تب حاد رماتيسمي درگيري مفصل را مورد توجه قرار مي دهد، اهميت اين بيماري در درگيري قلب است كه در مرحله حاد مي تواند كشنده باشد و يا مي تواند باعث بيماري روماتيسم قلبي شود. از نقطه نظر اپيدميولوژيي تب روماتيسمي و بيماري روماتيسم قلبي نمي توانند از هم جدا باشند. تب روماتيسمي اغلب به بيماري روماتيسم قلب كه يك بيماري عاجز كننده است منتهي مي شود.
آثار روماتيسم قلبي شامل: آسيب مداوم قلب، افزايش ناتواني قلب، افزايش و تكرار بستري شدن فرد در بيمارستان، مرگهاي زودرس معمولا در سن ۳۵ سالگي يا زودتر از آن
خصوصيات اپيدميولوژيك ضايعات روماتيسم قلبي را مي توان به شرح زير خلاصه كرد:
1- سن
2- جنس
3- نژاد
4- فقر اقتصادي
5- توزيع جغرافيايي
6- فصل
تب روماتيسمي مي تواند در هر سني اغاز شود در دوره شيرخوارگي بسيار نادر است. بيشتر در بني ۵ تا ۱۵ سالگي كه عفونت استرپتوكوكي شايعتر و شديدتر است ديده مي شود و در اين موارد آموزش بهداشت خيلي موثر است.
PENICILLIN V POTASSIUM
موارد مصرف‌: اين‌ دارو در درمان‌ التهاب‌عفوني‌ لوزه‌ها، التهاب‌ گوش‌ مياني‌،بادسرخ‌ و براي‌ پيشگيري‌ از ابتلا به‌ تب‌روماتيسمي‌ مصرف‌ مي‌شود.
فارماكوكينتيك‌: ۷۳ ـ ۶۰ درصد دارو از راه‌خوراكي‌ جذب‌ مي‌شود و پس‌ از ۱ ـ ۰/۵ساعت‌ غلظت‌ سرمي‌ آن‌ به‌ اوج‌ مي‌رسد.نيمه‌ عمر دارو ۱ ـ ۰/۵ ساعت‌ است‌ كه‌در صورت‌ عيب‌ كار كليه‌ تا ۴ ساعت‌افزايش‌ مي‌يابد. پيوند اين‌ دارو به‌پروتئين‌ ۸۰% مي‌باشد. ۴۰ ـ ۲۰% دارو ازطريق‌ ادرار به‌صورت‌ تغيير نيافته‌ دفع‌مي‌شود.
موارد منع‌ مصرف‌: در صورت‌ وجودسابقه‌ آلرژيك‌ به‌ پني‌سيلين‌ها نبايدمصرف‌ شود.
هشدارها: در صورت‌ وجود سابقه‌بيماري‌هاي‌ گوارشي‌، بويژه‌ كوليت‌وابسته‌ به‌ آنتي‌ بيوتيك‌ و عيب‌ كار كليه‌،
ين‌ دارو بايد با احتياط فراوان‌ مصرف‌شود.
عوارض‌ جانبي‌: واكنش‌هاي‌ حساسيتي‌شامل‌ كهير، تب‌، درد مفاصل‌، آنژيوادم‌ وشوك‌ آنافيلاكتيك‌ در بيماراني‌ كه‌ دچارحساسيت‌ مفرط مي‌شوند، با مصرف‌ اين‌دارو گزارش‌ شده‌اند.
تداخل‌هاي‌ دارويي‌: مصرف‌ همزمان‌
اين‌ دارو با داروهاي‌ خوراكي‌جلوگيري‌كننده‌ از بارداري‌ حاوي‌استروژن‌، ممكن‌ است‌ جذب‌ اين‌ داروها راكاهش‌ دهد و منجربه‌ بارداري‌ ناخواسته‌شود. مصرف‌ همزمان‌ پني‌ سيلين‌ها بامتوتركسات‌ منجر به‌ كاهش‌ كليرانس‌متوتركسات‌ و در نتيجه‌ مسموميت‌ با اين‌دارو مي‌شود.
نكات‌ قابل‌ توصيه‌: ۱ ـ در بيماران‌ مبتلا به‌عيب‌ كار كليه‌ به‌ كاهش‌ مقدار مصرف‌ دارونيازي‌ نيست‌، مگر اينكه‌ عيب‌ كار كليه‌ شديدباشد.
۲ ـ در صورت‌ بروز اسهال‌، بدون‌ مشورت‌با پزشك‌ از مصرف‌ هر گونه‌ داروي‌ ضداسهال‌ بايد خودداري‌ نمود.
مقدار مصرف‌:
بزرگسالان‌: مقدار مصرف‌ اين‌ دارو
۵۰۰ ـ ۲۵۰ ميلي‌گرم‌ هر ۶ ساعت‌ يكبار وحداقل‌ ۳۰ دقيقه‌ قبل‌ از غذا مي‌باشد.
كودكان‌: در كودكان‌ تا سن‌ يك‌ سالگي‌۶۲/۵ ميلي‌گرم‌ در كودكان‌ با سن‌ ۵ ـ ۱سال‌ ۱۲۵ ميلي‌گرم‌ و در كودكان‌ با سن‌
۱۲ ـ ۶ سال‌ ۲۵۰ ميلي‌گرم‌ هر ۶ ساعت‌يكبار مصرف‌ مي‌شود.
اشكال‌ دارويي‌:
Film Coated Tablet: ۵۰۰mg
For Oral Solution: ۱۲۵mg / ۵ml, ۲۵۰mg /۵ml
حتي جوان‌ها هم بايد مراقب قلب‌هاي خود باشند زیرا تب‌ روماتيسمي‌ پير و جوان نمي شناسد
زماني كه دريچه‌ها شل مي‌شوند
قلب در اصل از چهار حفره مختلف تشكيل شده است كه در فاصله بين دو جفت از آنها و نيز در فاصله بين بطن‌ها و عروق بزرگ ريوي و آئورت دريچه‌هايي تعبيه ‌شده‌اند. اين دريچه‌ها گاهي دچار اختلال عملكرد مي‌شوند و بنابراين مشكلات و علائم ناراحت كننده مختلفي را براي فرد بيمار ايجاد مي‌كنند. بخش عمده‌اي از اين بيماري‌ها مادرزادي هستند و تعداد زيادي از آنها هم از تب رماتيسمي ناشي مي‌شوند. موارد مادرزادي اكثرا در همان دوران كودكي خود را نشان مي‌دهند اما ناشايع نيست كه اين اختلالات خفيف باشند و بنابراين تا دوران جواني و حتي بزرگسالي علامت‌دار نشوند. از طرف ديگر، تب رماتيسمي عمدتا يك بيماري دوران كودكي يا نوجواني است. اين بيماري كه در واكنش به نوعي ميكروب به نام استرپتوكوك ايجاد مي‌شود مي‌تواند اكثر دريچه‌‌هاي قلب را تخريب كند. پس اگر دو مورد قبل يعني بيماري‌هاي مادرزادي دريچه‌هاي قلب و نيز تب روماتيسمي را در كنار هم در نظر بگيريد، مي‌بينيد كه نه تنها اين بيماري‌هاي قلبي مربوط به دوره سالمندي نيستند بلكه اكثرا در همان دوران كودكي و جواني مشكل‌ساز مي‌شوند. با اين حساب احتمالا به اين حرف ما اعتقاد پيدا كرده‌ايد كه به هيچ عنوان جوان‌ها از بيماري‌هاي قلبي مصون نيستند.
€شيوع تب روماتيسمي در كشورهاي توسعه نيافته
شيوع تب روماتيسمي نسبت به سالهاي گذشته به نسبت زياد كاهش يافته است اما در كشورهاي جهان سوم وتوسعه نيافته تب روماتيسمي و عفونتهاي استرپتوكوكي هنوز روند رو به رشد دارد.
تب روماتيسمي شبيه به حالت هاي عفوني دستگاه تنفسي فوقاني است و اغلب كودكان پنج تا ۱۵ ساله و در بزرگسالان بين سالهاي ۲۰ و بالاي ۳۰ سال رواج دارد.
بنابراين گزارش؛ محققان مهمترين عامل تب روماتيسمي را فقر خانواده ها، پايين بودن سطح فرهنگ وكثرت جمعيت مي‌دانند.
خطر شيوع تب روماتيسمي در .. [ February ۰۶, ۲۰۰۷ ]

خطر شيوع تب روماتيسمي در بچه‌ها
تب روماتيسمي و بيماري كاوازاكي دو بيماري قلبي است كه به عنوان بيماري‌هاي اكتسابي، ريشه در دوران كودكي افراد دارند و با توجه به چگونگي برخورد والدين با آن مي‌توان از گسترش عوارض آن جلوگيري كرد.
تب روماتيسمي به عنوان يك عارضه از گلودردهاي چركي و استرپتوكوكي مي‌تواند موجب از بين رفتن دريچه‌هاي قلب و آسيب به مفاصل شود، ۵ تا ۱۵ سالگي شايع‌ترين سن بروز اين بيماري است. به واسطه آگاهي مردم و توصيه‌هاي فراوان، همچنين دقت پزشكان در درمان عفونت‌هاي باكتريايي حلق و گلو، در طول شش سال گذشته حالتي به وجود آمده بود كه ديگر موردي از تب روماتيسمي در كشور ایران گزارش نشده اما در چند ماه قبل مواردي از اين بيماري در بيمارستان كودكان مفيد تهران مشاهده شده است.
پژوهش‌ها روي باكتري استرپتوكوك گروه A در مركز تحقيقات بيماري‌هاي عفوني اطفال ادامه دارد و به نظر مي‌رسد تغيير در ساختار باكتري و سوش ميكروب همچنين زندگي‌هاي شهرنشيني درخانه‌هاي كوچك و پرجمعيت مي‌تواند موجب شيوع و يا افزايش تعداد موارد تب روماتيسمي شود.
در خصوص شيوع باز پديد بيماري تب روماتيسمي، همه والدين و پزشكان بايد هوشياري كامل داشته باشند، چرا كه تجويز نكردن به موقع داروهاي پادزيست (آنتي‌بيوتيك) در گلودردهاي چركي توسط پزشكان از يك طرف، استفاده نكردن به موقع و به طور كامل دوزهاي تجويز شده از سوي بيماران و والدين اطفال بيمار، از طرف ديگر، موجب انتشار مجدد اين بيماري و عوارض پرهزينه و غيرقابل جبران آن مي شود.
چون اين بيماري عارضه گلو درد چركي روي دريچه‌هاي قلب است، بنابراين در هر فرد با سرخي گلو، چرك و عفونت گلو، تورم غدد لنفاوي زير فك، تب بالا، اشكال در بلع بدون سرفه يا ورم ملتحمه چشم، خشكي صدا يا آبريزش از بيني، بايد احتمال ابتلا به ميكروب استروپتوكوك نوع A داده شود. از طرفي هم تشخيص نابجا را بايد مورد توجه قرار داد.
پزشكان تا حدود ۸۰ درصد در افتراق نوع باكتريايي گلو درد با نوع ويروسي آن دچار مشكل و يا اشتباه مي‌شوند.
از اين رو اگر براي بيماري آنتي‌بيوتيك تجويز شد، بايد در طول ۹ روز اول بيماري به طور دقيق و سر ساعت مصرف شود، چرا كه پس از چهار روز اول بيماري ممكن است علايم با مصرف دارو از بين برود اما ميكروب‌ها اثر مخرب خود را بر روي دريچه‌هاي قلب آغاز كنند.
كودكان و بيماران نبايد از نوع تزريقي آنتي‌بيوتيك‌ها وحشت كنند، چرا كه اثر مناسب نوع تزريقي آنتي‌بيوتيك نسبت به نوع خوراكي آن و ماندگاري مورد نظر آن در جريان خون، براي مدت مورد نظر، مهم‌ترين ويژگي استفاده از اين نوع فرآورده‌هاي تزريقي است.
در صورت بروز تب روماتيسمي در قلب و مفاصل بيمار كه غالبا در سنين بلوغ و نوجواني است، بيماران بايد تا سال‌هاي متمادي آنتي‌بيوتيك تزريق كنند و اين تزريق، هفتگي و يا ماهانه ادامه خواهد يافت. اگر دريچه قلب در اين عارضه درگير و تخريب شود، بيمار كه فرد جواني است و زير ۲۵ سال سن خواهد داشت، مجبور به عمل جراحي پرهزينه تعويض يك يا چند دريچه قلب خود مي‌شود.
شايع‌ترين عارضه تب روماتيسمي روي دريچه ميترال است و اين دريچه قلب از اهميت ويژه‌اي در قلب برخوردار است.
پژوهش‌ها نشان مي‌دهد بيش از هفت درصد از كودكان زير پنج سال كشور ایران به ميكروب هموفيلوس آنفلوانزاي نوع B آلوده مي‌شوند كه اين مسأله هشدار مي‌دهد تا مسوولان نسبت به آغاز طرح‌هاي ويژه ملي و كشوري واكسيناسيون كودكان زير پنج سال عليه بيماري مرتبط با اين ميكروب هر چه زودتر اقدام كنند

درمان تب روماتيسمي با ويتامين گروه B
تحقيقات كلينيكي بيمارستان دانشگاه اومئا در سوئد نشان داد كه بيماران مبتلا به بيماري التهاب شريان هاي ريز تب روماتيسمي با ويتامين هاي خانوادهB درمان مي شوند .
در اين بررسي كه بر روي ۶۲ بيمار با ميزان هوموستئين بيشتر و يا برابر ۱۲ ميلي مول در ليتر كه بدون ترتيب , داروي بي اثر , تركيبي از اسيد در مدت يكسال مصرف مي كردند B ۲۱ و ويتامين B ۶ فوليك ويتامين استفاده مي كردند B مشاهده شد كه بيماراني كه از ويتامين هاي خانواده مقدار هوموستئين به ميزان زيادي كاهش يافت .
هومولوگ سيستين از دو مولكول هوموستثين بوجود آمده و منبع گوگرد در بدن به حساب مي آيد.