پرسش :

فرزندم بسيار خجالتي وکم رو است، چگونه او را درمان کنم؟

پاسخ :
کم رويي و انزواطلبي، يکي از اختلالات رفتاري است که ممکن است مشکلات جدي را براي کودکان و نوجوانان وحتي بزرگ سالان به وجود آورد.
احساس کم رويي، بر رشد اجتماعي فرزندان تأثير مي گذارد و زمينه ي افت تحصيلي و بي کفايتي و نيز بسياري ديگر از مشکلات شخصيتي را در بزرگ سالي فراهم مي آورد. افراد کم رو در حضور ديگران به خصوص هنگام گفت و گو، دچار مشکلاتي نظير: سرخي چهره، عرق فراوان، تپش شديد قلب، تغيير صدا و گاهي افزايش فشار خون مي شوند و نيز از حيث رفتاري، از برخورد با ديگران دوري مي گزينند. اينان در حضور جمع به طور طبيعي صحبت نمي کنند و به هنگام گفت و گو معمولا به صورت مستقيم به چهره ي مخاطب نگاه نمي کنند و کمتر لب خند مي زنند. اگر اين احساس در سنين پايين تر به وجود آيد فرد مورد نظر در مقابل حضور افراد غريبه و ناآشنا، به دامن مادر يا آغوش پدر پناه مي برد و يا آن طور که شما نوشته ايد، در گوشه اي مخفي مي شود.
افراد کم رو در تصميم گيري ها دچار ترديد مي شوند و بر عقايد خود پافشاري نمي کنند. اين اشخاص به دليل نداشتن مهارت هاي اجتماعي مطلوب، از بازي ها و فعاليت هاي گروهي نيز دوري مي کنند و به صورت افراطي ميل به جدا شدن از جمع دارند. شايد يکي از دلايل انزواگزيني و عدم پيوند به گروه هم سالان، نديدن جنبه هاي مثبت و يا بزرگ نمايي عيوب خود باشد. هم چنين ممکن است توجه بيش از حد پدر و مادر و عدم واگذاري مسئوليت هاي سنگين برعهده ي آن ها يا نقص عضو و ضايعه ي جسمي و يا عدم موفقيت درکار و شغل و ناکامي هاي ديگر، موجب مردم گريزي آنان و تنفر از زندگي گروهي گردد، که در اين صورت براي درمان آن، توجه به همه ي اين عولامل و انتخاب راه متناسب با آن، ضروري است.
ما در اين جا بعضي از راه هاي درمان را يادآور مي شويم اما تطبيق و بهره گيري از آن، با توجه به شناختي است که هر کسي از فرزند خود دارد. بدين منظور بايد شرايط روحي او را بررسي کنيد و پس از آگاهي از عامل يا عوامل پديد آورنده ي احساس کم رويي، به درمان آن بپردازيد.
راه هاي درمان کم رويي به طور فشرده عبارت است از:
1- واگذاري مسئوليت مناسب
گاهي بايد در حد توان فرزندانمان مسئوليت هايي را به آن ها واگذار کرد تا به اين وسيله جرأت انجام کار در وجود خويش بيابند و اعتماد به نفسشان تقويت شود و حتي شکست را تجربه کنند و بفهمند که ممکن است تلاش هاي آن ها به نتيجه نرسد.
2- نگاه مثبت به کنجکاوي فرزندان
هرگز نبايد تحرک و کنجکاوي فرزندان خود را يک امر منفي تلقي کنيم. اين نگرش، مخصوصا اگر همراه با مجازات و تنبيه نيز باشد، شور و تحرک را از آن ها مي گيرد و رفته رفته بر اثر تهديدها و پرخاش گري ها، گوشه گير شده و از صحنه ي اجتماع دور مي شوند.
بنابراين حتي المقدور بايد به حرکات کنجکاوانه و تحرک فراوان فرزندان، با ديدي مثبت نگريست و در جهت رشد و بالندگي آن ها از اين ويژگي استفاده کرد.
3- پذيرش فرزندان بدون قيد و شرط
بايد فرزندان خود را بدون قيد و شرط بپذيريم و آن ها را حمايت کنيم. حتي اگر رفتارشان را نمي پسنديم بايد براي شخصيت آن ها احترام و ارزش خاص قائل شويم و مخصوصا در برابر ديگران آن را حفظ کنيم.
4-کمک کردن به فرزندان در دوست يابي
در انتخاب دوستاني شايسته بايد به فرزندان کمک کرد تا بتوانند در کنار آنان از طريق بازي ها و فعاليت هاي گروهي و رفتن به نماز جمعه و جماعت و شرکت در مجالس، بعد اجتماعي خود را تقويت کنند. البته دوست يابي نياز به آموزش و مهارت خاص دارد که والدين در اين زمينه مي توانند بسيار تأثير گذار باشند.
5- حضور فرزندان در مکان هاي ناآشنا
حضور والدين با فرزندان خويش در مجالس و محافل آشنا و ناآشنا و نظاير آن، در تقويت بعد اجتماعي فرزندانشان بسيار مؤثر است. مخصوصا اين کار از گوشه گيري افراد کم رو جلوگيري مي کند و سبب مي شود که رفتارهاي اجتماعي را بيشتر تجربه کنند.
6- اجتناب از به کار بردن القابي همچون: خجالتي، بي عرضه و ...
به کار بردن الفاظي همچون: خجالتي، بي عرضه و ... نه تنها در رفع کم رويي مؤثر نيست، بلکه به دليل احساس ناتواني، فرد خود را حقير و کوچک مي پندارد و بيشتر از گذشته، از جمع فاصله مي گيرد.
7-تشويق به شرکت در اردوها
تشويق فرزندان براي حضور در جمع، حتي در جمع هاي بسيار کوچک، احساس کم رويي را از آنان دور مي کند.
8- دادن آگاهي هاي لازم
گاهي به هنگام شرکت فرزندان در يک جمع، مثلا در يک جشن و يا هنگامي که قرار است با هم سن و سالان خود با وسيله اي خاص بازي کنند و يا به تفريح بپردازند لازم است قبلا آگاهي کافي به آن ها داده شود تا بتوانند در موقعيت و شرايط جديد با آمادگي کامل حضور فعال داشته باشند.
9- توجه به وضع درسي و مطلع کردن معلمان و دبيران
ميدان دادن به افراد کم رو و ايجاد فضاي آزاد براي صحبت کردن در حضور جمع و يا انتقاد کردن، از جمله راه کارهاي ديگر براي مقابله با کم رويي است.
گاهي ممکن است قوانين خشک و سخت گيري در دادن نمره ي انضباط سبب شود تا فرزندان احساس کنند ساکت و آرام بودن، موجب کسب امتياز بيشتر است و به همين دليل به تدريج دچار کم رويي شوند.
بنابر اين بايد با ايجاد قوانيني متعادل و تعديل انتظارات و نيز روشن کردن اين که انضباط چيست و کدام انضباط مطلوب است، فرزندان را از انتخاب سکوت و انزواگزيني برحذر داشت.