پرسش :

آیا بیماران روانی می ‌توانند روزه بگیرند؟

پاسخ :
پاسخ از دکتر غلامحسین قائدی، روانپزشک
آنچه که ذکر آن پیش از هر چیز ضروری به نظر می‌رسد، این است که علی‌رغم سوالات مکرر خانواده‌‌ها در بحث روزه‌داری و اختلالات روانی، به هیچ‌وجه هدف، تعیین تکلیف قطعی برای دسته‌ای از بیماران که تحت تاثیر اختلالات روانی به معنای خاص روان‌پزشکی قرار دارند، نیست و احتمالاً نمی‌توان یک اصل کلی را برای تمامی بیماران حتی با یک تشخیص روان‌پزشکی ثابت صادر کرد.
در خصوص روزه ی این‌گونه بیماران با توجه به دخالت سایر متغیرهای گوناگون احتمالی به همراه بیماری اصلی، در نهایت، تصمیم به عهده خود بیمار است.
اختلالات روانی را به دو دسته اختلالات سایکوتیک (روان‌پریش) و اختلالات نوروتیک (روان‌نژند) طبقه‌بندی می‌کنند. در دیدگاه عامه، واژه "جنون" معادل واژه تخصصی "سایکوتیک" و اصطلاح "ناراحتی اعصاب" معادل "نوروتیک" است.
در بین اختلالات سایکوتیک به نظر می‌رسد که افراد مبتلا به سایکوز حاد نتوانند روزه بگیرند. از نظر شرعی نیز آمده است که «روزه ی شخص مجنون هر چند ادواری باشد، خواه جنون در تمام روز باشد یا قسمتی از روز، صحیح نیست.»
اما در مورد بیماران غیرسایکوتیک اگر از طریق مشاوره و روان‌درمانی درمان می‌شوند، شواهد و قرائنی وجود ندارد که نشان دهد روزه‌داری برای آنان مضر است، بلکه ممکن است روزه‌داری آثار روان‌درمانگرانه هم داشته باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان استرس به دلیل شرکت بیشتر در فعالیت‌های روحی و معنوی و کاهش استعمال دخانیات و مصرف کافئین در ماه رمضان در کشورهای اسلامی به طور محسوسی کاهش پیدا می‌کند.
روزه گرفتن می‌تواند با تقویت گرایش‌های مذهبی در میان مومنان به مذهب و کسانی که به صورت درونی با مذهب و معنویت ارتباط برقرار کرده‌اند به ارتقای سلامت روانی آنان کمک کند و آنان را از ارتکاب به برخی رفتارهای خود تخریبی (از جمله خودکشی) باز دارد.
روزه‌داری موجب تقویت اراده در انسان می‌شود. به علاوه روان‌شناسان معتقدند که «ارضای فوری تمنیات» یکی از مشخصه‌ها و عوامل خطر ابتلا به برخی از اختلالات از جمله اعتیاد به مواد مخدر ، سوءمصرف الکل و مواد دیگر است.
افراد عجول، تکانشی، بیش فعال و ... نیز در به تعویق انداختن تمنیات درونی خود مشکل دارند. این خصلت آثار زیانبار اجتماعی و خانوادگی بسیاری نیز دارد. بسیاری از کسانی که حقوق دیگران را رعایت نمی‌کنند، چه بسا دارای این خصیصه‌اند.
یکی از جلوه‌های روزه، تمرین به تعویق انداختن ارضای تمنیات درونی است. آمارها نشان می‌دهد پرخاشگری‌های شخصی و برخوردهای فیزیکی در کشورهای اسلامی طی ماه مبارک رمضان و ایام روزه‌داری کاهش می‌یابد.