پرسش :

اگر کسي مفقود الاثر گردد خانواده وي چند سال بعد ميتوانند تقسيم ارث را انجام دهند؟

پاسخ :
1- براي اينکه شخص غايب مفقود الاثر ناميده شود طبق ماده 1011ق. م سه شرط لازم است.
شرط اول: غيبت: يعني از اقامتگاه که همان مرکز مهم امور شخصي است غيبت کند و در آنجا حضور نداشته باشد.
شرط دوم: انقضاي مدت نسبتاً طولاني: طولاني بودن اين مدت بستگي به عرف محل اقامت مفقودالاثر دارد.
شرط سوم: فقد خبر حيات يا ممات غايب: اين عنصر و شرط، مهمترين عنصري است که در تعريف غايب مفقودالاثر در نظر گرفته شده است. يعني بايد هيچ خبري از شخص غايب در دسترس نباشد. لذا اگر مرگ طبيعي‌اش مشخص شود يا اينکه به استناد ادله قطعي و يا قرائن مفيد علم حيات وي محزر شود، ديگر سراغ موت فرضي نمي‌رويم.

2- براي صدور حكم موت فرضي ،قانون امور حسبي مقرر مي دارد:

ماده 153- اشخاص زير ميتوانند از دادگاه درخواست صدور حكم موت فرضي غائب را بنمايند:
1- ورثه غائب
2- وصي و مصي له
ماده 154- درخواست بايد كتبي و مشتمل بر امور زير باشد:
1- مشخصات غائب
2- تاريخ غيبت
3- دلائلي كه بموجب آن درخواست كننده حق درخواست صدور حكم موت فرضي را دارد.
4- ادله و اسنادي كه مطابق ماده 1020 و 1021 و 1022 قانون مدني ممكن است بموجب آن ادله و اسناد درخواست حكم موت فرضي غائب را نمود.
ماده 155- پس از وصول درخواست نامه، دادگاه اظهارات و دلائل درخواست كننده را در نظر گرفته و در صورتيكه اظهارات و دلائل نامبرده را موجه دانست آگهي مطابق ماده 1023 قانون مدني ترتيب ميدهد و اين آگهي در سه نوبت متوالي و هر كدام بفاصله يكماه منتشر ميشود و جلسه رسيدگي بدرخواست ، بفاصله يكسال از تاريخ نشر آخرين آگهي معين ميگردد.
مقررات اين ماده در صورتي اجراء مي شود كه قبلا در زمينه درخواست تصرف اموال آگهي نشده باشد و چنانچه مطابق ماده 1025 قانون مدني آگهي شده باشد دادگاه به آن آگهي اكتفا مينمايد.
ماده 156- رسيدگي با حضور درخواست كننده و دادستان بعمل ميايد- عدم حضور درخواست كننده مانع رسيدگي نيست.
ماده 157- دادگاه ميتواند هر گونه تحقيق كه مقتضي بداند، بنمايد و پس از احراز موجبات صدور حكم موت فرضي ، حكم ميدهد.
3- صدور حکم موت فرضي داراي شرايطي است که ذيلاً بيان مي‌گردد. به موجب ماده 1019 ق. م حکم موت فرضي غايب در موردي صادر مي‌شود که (از تاريخ آخرين خبري که از حيات او رسيده است مدتي گذشته باشد که عادتاً چنين شخصي زنده نمي‌ماند. )
شرط اول در صدور حکم موت فرضي اين است که: [از تاريخ آخرين خبر از حيات غايب مدتي گذشته باشد که عادتاً چنين شخصي زنده نمي‌ماند] اين قيد [عادتاً] که در ماده آمده است بستگي به عرف و متعارف محل اقامت غايب دارد.
اين شرط يک شرط کلي بود و قاعده کلي را بيان مي‌کرد ولي قانونگذار در موارد بعدي اماراتي را براي اينکه [مدت بالنسبه طولاني] چه زماني است بدست مي‌دهد. از جمله به موجب ماده 1020 تا 1022 اين امارات ذکر شده است که از جمع اين مواد نتايج ذيل بدست مي‌آيد.
الف) حداقل زمان براي تقاضاي حکم موت فرضي ¬ سه سال
ب) حداقل زمان براي صدور حکم موت فرضي ¬ چهار سال و دو ماه
ج)حداکثر زمان براي تقاضاي حکم موت فرضي ¬ 10 سال
د) حداکثر زمان براي صدور حکم موت فرضي ¬ يازده سال و دو ماه
4- در صورت صدور حكم موت فرضي ،بر موت فرضي همان آثار موت حقيقي بار مي‌شود يعني هر اثري که موت حقيقي در پي داشت، موت فرضي هم به دنبال خواهد داشت که ذيلاً ذکر مي‌گردد:
تعيين زمان موت فرضي که در حکم دادگاه صادر کننده حکم ذکر مي‌شود از اهميت فوق العاده‌اي برخوردار است چرا که بعد از آن تاريخ احکام موت بر شخص مفقودالاثر جاري مي‌گردد.
آثار حقوقي مرتب بر موت:
الف) تعيين ورثه: چون طبق ماده 875 ق. م (شرط وراثت زنده بودن وارث در حين مورث است) لذا فقط کساني از شخص مفقودالاثر ارث مي‌برند که در تاريخي که از سوي دادگاه براي موت فرضي مشخص مي‌شود زنده باشند
ب) تعيين زمان انتقال قهري اموال و دارايي به ورثه و موصي له: با تحقق موت حقيقي يا فرضي ما ترک به ورثه منتقل مي‌شود ولي اين انتقال متزلزل است و بايد ابتدائاً ديون و بدهي‌هاي مورث پرداخت شود و سپس مورد وصيت هم به موصي له داده شود و پس از آن ما ترک به طور مستقر وارد در ملکيت وارث مي‌شود.
ج)حال شدن ديون متوفي: اگر شخص مفقودالاثر داراي ديوني باشد که مؤجل باشند با صدور حکم موت فرضي اين ديون مدت دار به تصريح ماده 231 ق. ا. ح ، حال مي‌شوند.
د) تعيين ابتداي عده زوجه متوفي: زن متوفي بايد چهار ماه و ده روز عدة وفات نگه دارد، که ابتداي اين مدت از تاريخ صدور حکم موت فرضي شروع مي‌شود.
www.hvm.ir