پرسش :

ممکن است کسی دچار سنگ کیسه ی صفرا باشد ولی بی علامت باشد . آیا این سنگ همراه با علامت حاد و ناگهانی است یا اینکه می تواند سیر مزمن و تدریجی هم داشته باشد؟

پاسخ :
پاسخ از آقای دکتر هادی احمدی، متخصص جراحی عمومی و فلوشیپ جراحی گوارش:
سنگ کیسه ی صفرا اغلب بدون علامت است . یعنی مدت طولانی مریضی که دچار سنگ کیسه ی صفرا می شود بدون علامت است و بعد علامت دار می شود . ما یک بحث عمده داریم در خصوص کسانی که سنگ کیسه ی صفرا دارند و اصلاً علامت ندارند. یعنی سنگ بعد از تشکیل ممکن است ماه ها و سالها بدون علامت بماند حتی ممکن است برای تمام طول عمر فرد بدون علامت بماند و عارضه ای ایجاد نکند . اما اگر خواست علائم ایجاد کند ، من در سه گروه این علائم را شرح می دهم : یک گروه بیمارانی هستند که علامت مشخص و معمول سنگ کیسه ی صفرا را پیدا می کنند که عبارت است از درد کیسه ی صفرا . این بیماران کسانی هستند که وقتی غذای حجیم یا غذای چرب می خورند، البته ممکن است با غذای معمولی هم ایجاد شود، ولی معمولاً با غذای حجیم و چرب که کیسه ی صفرا برای انقباض بیشتر تحریک می شود، سنگ ازکیسه ی صفرا حرکت می کند و مجرای کیسه را می بندد. وقتی مجرای کیسه را بست فرد دچار درد می شود . این درد معمولاً سر دل یا در طرف راست یا بالای شکم است. شدت آن متغیر است اما معمولاً شدید است و با تهوع و استفراغ همراه است . این درد به پشت و بین دو کتف انتشار دارد و اغلب مریض از درد پشت شکایت دارد . ولی این درد معمولاً با تب و لرز و افزایش میزان گلبول های سفید خون همراه نیست . این درد چند ساعتی طول می کشد و با مصرف مسکن یا خود بخود برطرف می شود . علائم جانبی شدیدی ندارد و بعضی از مریض ها یاد می گیرند که اگر غذای چرب بخورند این حمله برای آنها تکرار می شود. یعنی سازش پیدا می کنند که غذای چرب یا حجیم نخورند. این درد مشخص کیسه ی صفرا است . اما ما یک گروه علائم دیگر داریم که علائم نا معمول است علائم خیلی مشخص آن نیست اینها بیمارانی هستند که سنگ کیسه ی صفرا دارند و می گویند که ترش می کنند ، نفخ می کنند ، احساس سنگینی می کنند ، درد مبهم دارند نه درد خیلی شدید. این بیماران با خوردن غذای حجیم این علائم را پیدا می کنند . این علائم با علائم بیماری های دیگر مانند زخم معده ، زخم اثنی عشر ، میکروب معده و التهاب معده کاملاً هم پوشانی دارد و مشخص نیست که علائم از کدام مشکل است . درخصوص این گروه از بیماران باید محتاط بود ، اگر بیماری سنگ کیسه ی صفرا دارد نباید زود به او گفت که چون شما سنگ کیسه ی صفرا دارید و نفخ می کنید پس از سنگ کیسه ی صفرای شما است . بایستی به دنبال علل دیگری مانند زخم معده نیز باشیم . یک ماه قبل من مریضی داشتم که دردهای شدید شکمی داشت و سنگ کیسه ی صفرا داشت و تمام علائم او را به سنگ کیسه ی صفرا نسبت داده بودند. یک درمان هایی گرفت اما بهتر نشد به او توصیه کرده بودند که عمل شود ، عمل کرد بعد از آن نیز با یک حالت نیمه اورژانس به مطب من آمد و گفت که دردهای من خوب نشده. بعد از بررسی مشخص شد که متأسفانه این مریض سرطان روده ای دارد که روده ی او را بسته بوده و این علائم را ایجاد کرده بوده است. می خواهم بگویم چون سنگ کیسه ی صفرا بیماری شایعی است اگر بیمار علائمی دارد که خیلی مشخصه ی سنگ کیسه ی صفرا نیست ، حتماً باید شک کرد که بیماری دیگری وجود دارد . به غیر از این دو دسته علائم، بیمارانی هستند که دچار عفونت حاد کیسه ی صفرا می شوند . اینها بیمارانی هستند که دچار درد شدید سر دل و سمت راست و بالای شکم می شوند ، درد این بیماران خیلی شدید تر است و تهوع و استفراغ با آن همراه است . اغلب علائم در حدی است که مریض را بطور اورژانسی به بیمارستان می کشاند . این بیماران معمولاً نمی توانند چیزی بخورند و با خوردن دچاردرد شدید می شوند . در آزمایش و معاینه ای که پزشک انجام می دهد شواهد عفونت حاد کیسه ی صفرا را نشان می دهد . این بیماران باید بستری شوند و اقدامات خاص خود را می طلبند . معمولاً در درد کیسه ی صفرا، سنگ مجرا را می بندد اما بعد از چند ساعت جابجا می شود. در بیمارانی که دچار عفونت حاد می شوند سنگ مجرا را می بندد و دیگر جابجا نمی شود . این پروسه ی درد ادامه پیدا می کند ، تشدید می شود و موجب عفونت می شود و زمانی که عفونت ایجاد شد علائم خاص خود را دارد. در خصوص اینکه چه روش های تشخیصی می تواند سنگ کیسه ی صفرا را قطعی کند باید بگویم که البته اکثر پزشکان ما درخصوص علائم سنگ کیسه ی صفرا آگاهی دارند . اما گاهی چون تظاهر این بیماری نامشخص است و علائم مشخصی ندارد ممکن است ابهاماتی ایجاد کند . اگر بیماری این شرح حال را به ما بدهد که درد مشخص کیسه ی صفرا را گرفته است، یعنی به دنبال غذای حجیم دردی سردل و سمت راست او همراه با درد پشت و تهوع و استفراغ ایجاد شده ولی خوب شده است اکثر پزشکان شک می کنند که این فرد سنگ کیسه ی صفرا دارد . سنگ کیسه ی صفرا چیزی نیست که با معاینه آن را قطعی کرد حتماً نیاز است که از روش های تصویربرداری استفاده کرد . روش تصویر برداری انتخابی ما سونوگرافی است. یعنی با اینکه در نظر عامه روش سونوگرافی یک روش تصویربرداری ساده تلقی می شود اما در خصوص سنگ کیسه ی صفرا صحت سونوگرافی از سی تی اسکن ، ام آر آی و روش های تصویر برداری پیچیده ی دیگر دقیق تر است . البته به شرطی که این سونوگرافی را یک فردی که مهارتهای لازم را در این رشته دارد انجام دهد . این درخصوص بیمارانی که علائم مشخصه ی سنگ کیسه ی صفرا را دارند یا حتی بیمارانی که علائم مشخص را ندارند، پزشک باید ابتدا به فکر بیماری های دیگری مانند معده و اثنی عشر باشد و اگر در تشخیص آنها به جایی نرسید حتماً باید به فکر سنگ کیسه ی صفرا باشد .
www.ch3.ir