پرسش :

در خصوص هوش هیجانی و مولفه های آن توضیح بفرمایید .

پاسخ :
پاسخ از آقای دکتر مصطفی حیدری، روان پزشک:
هیجان چند بعد دارد . یک بعد هیجان عنصر ذهنی است . اگر همان ترس را مثال بزنیم که ابتدایی ترین هیجان بشر است ، در یک موقعیت ترسناک یک معنا و مفهومی در ذهن ما شکل می گیرد . هنگامی که در خیابان یک ماشین به سمت ما می آید ، تعبیر و معنی ذهنی من این است که مبادا این ماشین من را زیر بگیرد . پس این یک معنا ، تعبیر و عنصر ذهنی است . دوم عنصر زیستی یعنی بیولوژیک است یعنی به محض اینکه من تعبیر کنم که این موقعیت خطرناک است یک سری فعل و انفعالات شیمیایی در بدن اتفاق می افتد . سیستم عصبی خود کار فعال می شود . سیستم هورمونی فعال می شوند . همه ی اینها فرد را در موقعیت جنگ و گریز قرار می دهند و همه ی عضلات او آماده می شود برای اینکه بتواند ازآن موقعیت فرار کند وخود را نجات دهد . سوم هدفمندی یعنی عنصرکاربردی این هیجان است . چهارمین عنصر هیجان رفتاری است . یعنی بعد از اینکه موقعیت را درک کردیم و بدن ما آماده شد چه رفتاری انجام می دهیم . اینها همه در بحث هوش هیجانی مهم است . ژست های خاصی در برخی از هیجانات می گیریم . مثلاً اگر موقعیتی مانند تنفر ایجاد شود ژست و قیافه ی ما با موقعیتی که آن را دوست داریم فرق می کند . وقتی ما درخصوص هوش صحبت می کنیم همه ی فکرها به سمت تست آی کیو می رود . اینکه مثلاً در آزمون استخدامی یک سری تست هایی را می گیرند تا ببینند که بهره ی هوشی فرد چقدر است . ما همه چیزها را در تست آی کیو خلاصه می کنیم . آن هوش در واقع هوش ذهنی و عقلی است . یعنی ذهن فرد تا چه حد رشد کرده و ما یک سری مولفه های خاص را با هوش عقلی اندازه می گیریم . اما هوش دو قسمت دارد یکی هوش عقلی و یکی هوش هیجانی . نمونه ی هوش عقلی کسانی هستند که خیلی باهوش بوده اند ، مخترعین ، دانشمندان بزرگ مانند انیشتین ، گالیله و کسانی که صرفاً در تاریخ علم مشهور هستند . اما هوش هیجانی یک مولفه ی دیگر است . اگربخواهیم خیلی خلاصه وار و عامیانه درخصوص هوش هیجانی صحبت کنیم باید بگوییم یک استعداد عاطفی است که می تواند تمام مهارت ها را در خدمت فرد قرار دهد . یعنی یک استعداد عاطفی که بتواند تمام مهارت های من را در خدمت خودم قرار دهد . درخدمت پیشرفت من قرار دهد که این پیشرفت باعث می شود که اطرافیان نیز از آن بهره ببرند . مصلحین ، رهبران ، کسانی که در جوامع موثر بوده اند افرادی بوده اند که هوش هیجانی خوبی داشته اند . شما خیلی از افراد را دیده اید که مدرک تحصیلی بالایی ندارند اما خلاقیت هایی دارند که در جامعه اشتغال ایجاد می کنند . معلوم می شود که این افراد هوش هیجانی بالایی دارند . برعکس افرادی را هم دیده اید که فوق دکتری در علم فیزیک ، شیمی ، ریاضی یا علوم پایه دارند اما نتوانند یک ارتباط ساده برقرار کنند . این افراد هوش هیجانی پایینی دارند . هوش عقلی و هوش ذهنی قابل پیشرفت نیست . یعنی اگر از یک نفر در هیجده سالگی تست هوش عقلی بگیرند ، اگر این تست را در چهل و پنج یا پنجاه سالگی تکرار کنند شاید نمرات آن خیلی جزئی بالا و پایین باشد . یعنی این تست تقریباً در یک حد است . اما خوشبختانه هوش هیجانی قابل پیشرفت است همانگونه که قابل عقب رفتن هم است . یعنی اینکه اگر یک نفر نتواند هیجانات خود را رشد دهد و بشناسد و درواقع هوش هیجانی خود را تحویل نگیرد ، چون این مسئله الان علم و مهارت است و باید یاد گرفته شود . چه در خانواده و چه در مدرسه و دانشگاه . اگر بشود آن را پیشرفت داد قابل پیشرفت است . یعنی یک نفر در زندگی هوش هیجانی ثابتی ندارد . و می تواند به مدارک بالایی برسد.
www.ch3.ir