پرسش :

شبهه: غيرت نسبت به نواميس فردي، همانگونه كه برتراند راسل نيز بيان كرده نوعي حسادت و خود خواهي است.

پاسخ :
بحث حسادت و غيرت در بررسي ريشه‌هاي حجاب زنان، مورد گفت‌وگو قرار گرفته است اين‌كه آيا نظر اسلام درباره‌ حجاب و پوشش زن احترام گذاشتن به غيرت مرد است يا نه؟ پاسخي مي طلبد كه در كتاب حجاب شهيد مطهري(ره) تحت عنوان فلسفه‌ پوشش در اسلام مورد بحث قرار گرفته است و در آن‌جا اين مسأله تبيين شده است كه علت حجاب منحصر به مسأله‌ي غيرت نيست. براي بررسي بيشتر مي توانيد به اين بخش از كتاب شهيد مطهري مراجعه فرماييد.
اما براي بررسي غيرت و اين‌كه آيا تفاوتي ميان آن و حسادت هست يا نيست ، برتراند راسل معتقد است بشر در زمينه‌ پول و ثروت و جاه و مقام تا حدودي توانسته است بر خودخواهي خويش غالب گردد اما در باره‌ي زن هنوز نتوانسته چنين تسلطي را پيدا كند. از ديدگاه راسل منشأ غيرت بخل و خودخواهي است و انسان آزاده از اين ويژگي دور است. او مي‌گويد: اگر براي يك آزاد مرد بخشش ثروت امر مطلوبي است در باره‌ي زن نيز همين طور آزاد گذاردن ديگران و كام آن‌ها را در مسايل جنسي شيرين كردن مطلوب است و دليل معقولي براي انحصارطلبي در اين زمينه وجود ندارد و افرادي اين انحصارطلبي پست را تحت عنواني مقدس به نام عفت، غيرت يا اخلاق نيكو پوشانده‌اند. تا اين‌جا تحليلي بود از سخن راسل در باره‌ي تساوي غيرت و حسادت.
مرد در زمينه‌ لذّت بردن جنسي از زن، انحصارگرا است و ديگري را در اين زمينه با خود شريك نمي‌كند حال آنچه در مرد مطرح است غيرت است يا تركيبي از غيرت و حسادت يا تماماً حسادت است . بايد ببينيم اين غيرت همان حسادت است كه به گونه‌اي فريبنده نام مقدسي را با خود حمل مي‌كند يا از حسادت متفاوت است.
به نظر ما حسادت و غيرت دو ويژگي متفاوت و متمايز است. ريشه‌ حسادت خودخواهي است. برخاسته از غرايز و احساسات شخصي است. در حالي كه غيرت يك حس اجتماعي است و تنها پيامدش مربوط به شخص نيست. به ديگران نيز ارتباط پيدا مي‌كند. غيرت مي‌خواهد حد و مرز روابط عاطفي و نسبت‌هاي فاميلي افراد كاملاً از يكديگر بازشناخته شود و اين يك حس عمومي است نه يك خودخواهي فردي اين‌كه مرد توجه فراواني به روشن بودن نسل خويش و تمايز آن از ساير نسل‌ها دارد همانند احساس علاقه‌اي است كه به فرزند دارد. او مي‌خواهد باز شناخته شود و هويت گمشده‌اي نداشته باشد. اين‌كه بگوييم براي مبارزه با خودخواهي بايد از غيرت چشم پوشيد همانند آن است كه بگوييم عواطف انساني و علاقه به فرزند را بايد ريشه‌كن ساخت. اين علاقه تنها در مرد نيست در زن نيز وجود دارد لذا اگر زن نمي‌خواهد شوهرش با ديگران باشد براي آن است كه مي‌خواهد هميشه تنها معشوق شوهر باشد. همه‌ي جلوه‌گري و دلبري زن براي جلب توجه مرد است و بيش از آن‌كه بخواهد ارضاي غريزه جنسي كند مي‌خواهد دل مرد را شكار كند و آن را فقط براي خويش نگه دارد. اگر بتواند بر اين حسّ انحصارطلبي تفوّق پيدا كند از ازدواج مرد با ديگران ممانعتي ندارد. ولي مرد به فرض كه با نيروي اخلاقي حسادت خود را كنار بزند باز اجازه نمي دهد همسرش با ديگران آميزش كند. چرا شهوت‌رانان از كام‌جويي ديگران از همسرشان رنج نمي‌بينند، براي اين‌كه خود زمينه‌ي كام‌جويي پيدا كنند و ديگران را صيد كنند گاهي احساس لذّت هم مي‌كنند؟ زيرا احساس غيرت در وجودشان به خاموشي گراييده است. پس غيرت يك حساسيت انسان است و به همين دليل امام علي -عليه السلام - مي‌فرمايد: انسان با غيرت هيچ‌گاه زنا نمي‌كند.[1]
در برخي از روايات نيز به اين مسأله اشاره شده است كه آن‌چه در مردان مي بينيد غيرت است و آن‌چه در زنان مي بينيد حسادت است. پس تفاوت غيرت و حسادت در اين است كه يكي از حس فردي و ديگري از حس اجتماعي نشأت گرفته است.[2] اميد است آينده‌اي سرشار از فتوت، مردانگي و غيرت فراراه حركت جوانان ما باشد.
[1] ـ نهج البلاغه، ابن ابي الحديد، ج 19، ب 311، ص 211.
[2] ـ مطهري (ره)، مرتضي، مسأله‌ي حجاب، انتشارات صدرا، 1370، ص 60.
www.andisheqom.com