پرسش :

برهان عنايت چگونه بر وجود امام زمان (عج) دلالت دارد؟


پاسخ :
يكى از براهينى كه بر وجود امام زمان عليه السلام استدلال مى‌شود، برهان عنايت است.
عنايت در لغت به معناى اراده و قصد است و در اصطلاح تعريفات گوناگونى براى آن شده است.
شيخ اشراق مى‌گويد: «عنايت احاطه حق تعالى به چگونگى نظام كلى و به آنچه كه تمام اين مجموعه بر آن است مى باشد ...»(1)
فخر رازى مى گويد: «عنايت يعنى علم خداوند به اين كه اشيا به چه حالتى باشند تا بر بهترين و كامل‌ترين وجه واقع شوند.»(2)
صدرالمتألهين مى‌گويد: «نظام معقول كه نزد حكما عنايت نام دارد، مصدر همين نظام موجود است پس اين عالم موجود در نهايت خير و فضيلت ممكن است.»(3)

وجوب وجود امام را از طرق برهان عنايت به دو بيان مى‎‌توان تقرير كرد:

1- آفرينش هستى بهترين و نيكوترين نظام ممكن است. لازمه اين گفتار لزوم وجود امام در آفرينش است وگرنه نظام، احسن نخواهد بود. لذا به همان دليل و برهانى كه تكليف و بعثت ضرورت دارد، وجود مستمر امام نيز ضرورت دارد.

2- خداوند براى كمال‌يابى هر موجودى كه در اين عالم رنگ هستى مى‌گيرد همه نوع ابزار ضرورى و غير ضرورى را در اختيارش گذاشته تا به كمال برسد، چگونه ممكن است انسانى كه در دامان همين طبيعت است از اين قانون استثنا شده و ارتقاى معنوى او ناديده گرفته شود؟

پی‌نوشت‌ها:
1- اللمحات، سهروردى، ص 166.
2- المباحث المشرقية، ج 2، ص 516.
3- الحكمة المتعالية، ج 7، ص 111.

منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران