پرسش :

پسر 4 ساله‏ام براى عمل دفع مقاومت مى‏كند و دير به دير به دستشويى مى‏رود. آيا علت خاصى دارد؟


شرح پرسش :
پاسخ :
اگر اين رفتار كودك مقطعى باشد، جاى نگرانى نيست. گاهى كودكان به علل مقطعى مانند قرار گرفتن در محيطى جديد يا در جاهايى كه توالت برايشان ناآشنا است. (ر. ك ص 25 و 26)، ممكن است تا 48 ساعت هم عمل دفع را انجام ندهند كه ضررى ندارد؛ اما اگر هميشگى است، بايد علت‏يابى و مشكل حل شود.
علل احتمالى اين رفتار عبارتند از:
1. يبوست مزمن: يبوست، عامل مهمى در خوددارى از دفع است (ر. ك: ص 31).
2. زحم در محل مخرج دفع: در صورتى كه نشانه‏هايى بر احساس ناراحتى او در اين محل مى‏بينيد، به پزشك مراجعه كنيد.
3. ترس از توالت: به اين دليل كه مى‏ترسد داخل منفذ توالت بيفتد، از عمل دفع خوددارى مى‏كند. تا مدتى گوشه حمام را براى عمل دفع او آماده سازيد و با رسم خطوطى بر روى كاغذ، برايش توضيح دهيد كه زير منفذ توالت چاه نيست؛ بلكه لوله‏اى است كه به بيرون مى‏رود.
4. عدم آگاهى: برخى از كودكان گمان مى‏كنند كه با عمل دفع، قسمتى از بدنشان از آن‏ها جدا مى‏شود! با استفاده از آبميوه‏گيرى، عمل دفع را برايش توضيح دهيد كه مدفوع او مانند پوره‏هاى سيب يا هويج است كه دور ريخته مى‏شود.
5. اثبات استقلال: احتمالا با اين كار مى‏خواهد استقلال خود را تثبيت كند و به شما بفهماند كه در امورى، فقط او تصميم گيرنده است و ديگران به ويژه والدين نمى‏توانند جلو تصميمش را بگيرند. در اين صورت بكوشيد زمينه‏هاى تثبيت استقلالش را (براى مثال با واگذارى امور شخصى به او) به شكل درست فراهم آوريد.
6. انتقامجويى: احتمال دارد اين رفتار، نوعى مقاومت و مبارزه با والدين باشد. اگر در اين مورد با او خوب برخورد نكرده، و از اهرم فشار استفاده كرده‏ايد، تا مدتى فشارها را برداريد.
7. سرگرمى: گاهى كودكان آن قدر سرگرم بازى مى‏شوند كه به علايم دفع بى‏توجهى مى‏كنند. شما بايد در موقعيت‏هاى مناسب (به طور معمول پس از صرف غذا يا پس از بيدار شدن از خواب) او را به دستشويى ببريد.
8. احساس لذت: گاهى خارش ناشى از نگهدارى مدفوع يا سنگينى ناشى از آن، باعث احساس لذت كودك مى‏شود كه لازم است با استفاده از راهكارهاى پيش گفته، جلو اين رفتار گرفته شود تا در آينده به انحرافات جنسى و اخلاقى نينجامد.
منبع: کتاب نسیم مهر(3)، حجت الاسلام حسین دهنوی، انتشارات خادم الرضا(علیه السلام)/1388