پرسش :

مراحل سه‏گانه عصمت علمي پيامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در قرآن چگونه است؟

پاسخ :
عصمت علمي رسول اكرم(ص) در اين است كه : اولاً علوم و معارف را به طور كامل از راه وحي تلقي كند، ثانياً گرفته‏ها را خوب نگهداري كند و ثالثاً ضبط كرده‏ها را بدون كم و زياد بيان كند.
تحليل اين سه مرحله را قرآن متكفل شده است. در تبيين مرحله نخست، به پيغمبر مي‏فرمايد: تو قرآن را از «لَدَي الله» فرا مي‏گيري: «و انك لتلقَّي القران من لدن حكيم عليم» نمل/6، و لَدَي الله نه جايي براي سهو و جهل و نسيان است و نه جايي براي شيطان، چون در آن جا حجاجي وجود ندارد؛ انسان بر اثر حجاب، غير را به جاي آشنا مي‏گيرد كه مي‏شود جهل و خطا، عمدي يا سهوي. پس پيامبر در مقام ترقي و تلقّي علوم، آنها را خوب فرا مي‏گيرد، چنانكه در مقام تنزّل، آنها را صحيح دريافت مي‏كند: «نَزل به الرُوح الأمين علي قَلبك» شعراء/193-194، يعني روح الأمين آنها را آورد و در حرم امن قلب تو نهاد و آن فرشته مسئول، امين است، زيرا اگر فراموش كند يا نفهمد يا كم و زياد و يا جا به جا كند امين وحي نخواهد بود. كانال وحي نيز پاكتر از آن است كه بيگانه‏اي در آن راه يابد، زيرا مطهر از ادناس و ارجاس است: «في صُحف مُكرمة مَرفوعة مُطَهرة بأيدي سَفَرة كِرام بَررة» عبس/13-16، «لا يَمسّه الاّ المُطَهرون» واقعه/79. پس در قوس صعود و قوس نزول و كانال عبور، عصمت حاكم است.
خداي سبحان درباره مرحله دوم، به رسول اكرم(ص) مي‏فرمايد: وقتي معارف الهي را خوب فهميدي، فهميده‏ها را هم خوب نگه مي‏داري: «سَنقرئك فلاتنسي» اعلي/6. جمله «الاّ ما شاء الله» اعلي/7 از مواردي است كه استثنا، مؤكَّد اصل مطلب است، نظير اين كه مي‏فرمايد: مؤمنان در بهشت، جاويدانند و هيچ عاملي آنان را از بهشت بيرون نمي‏كند مگر اين كه خدا بخواهد، خدا هم مي‏خواهد كه آنان مخلد باشند: «خالدين فيها ما دامت السَموات و الأرض اِلاّ ما شاء رَبُّك» هود/107. استثناي مزبور هم مؤكد مطلب بوده و به اين معناست كه هيچ عاملي نمي‏تواند تو را فراموشكار كند مگر خداوندي كه بر تو منت نهاده، تو را به مقام عصمت رسانده است، نه بدين معنا كه مگر در صورتي كه خدا بخواهد تو فراموش مي‏كني. هيچ پديده‏اي بي سبب نيست و هيچ انساني مطلبي را فراموش نمي‏كند مگر اين كه خدا بخواهد، چون نسيان، خود به خود نيست و گرنه تذكر نيز بايد خود به خود باشد. اين منتي بر پيغمبر نيست كه مي‏فرمايد: هر وقت خدا خواست تو فراموش مي‏كني.
در مرحله سوم، يعني در مقام انشاء و ابراز و تعليم، از گزند سبق لسان، سهو و نسيان و نيز افزودن يا كاستن مصون است: «وما يَنطق عن الهَوي اِن هو الاّ وحيٌ يُوحي» نجم/3-4.
سه مقطع مزبور كه در سه بخش از قرآن كريم آمده است، در سوره مباركه «جن» يك جا ذكر شده است: «عالم الغَيب فلا يُظهر علي غَبيه أحداً اِلاّ مَن ارتضي مِن رسولٍ فانه يَسلك مِن بَين يديه و من خَلفه رَصداً لِيعلم أَن قد أَبلغوا رِسالات رَبهم و أحاط بِما لَديهم و أَحصي كُل شيء عَدداً» جن/26-28. وحي خدا، با صيانت فرشتگان به پيغمبر مي‏رسد، يعني از مبدأ تا قلب مطهر رسول اكرم(ص) معصومانه مي‏رسد و از گفتار يا رفتار آن حضرت تا سطح آگاهي مردم، خواه سمعي و خواه بصري، معصوم است. بعد از آن كه وحي خدا در كمال صحت و درستي به جامعه رسيد مردم در عمل كردن و عمل نكردن و در تحريف و عدم تحريف لفظي يا معنوي آزادند، بدون آن كه تحريف شخصي آنان آسيبي به صيانت وحي موجود ودر متن قرآن برساند.
eporsesh.com