پرسش :

حس مي كنم به دليل برآورده نشدن دعاهايم گاهی احساس لجاجت و بي تفاوتی نسبت به خداوند متعال پيدا كرده ام و يک حالت گلايه پيدا كرده ام می ترسم اين احساس باعث سقوط معنوی ام شود. خواهش می كنم مرا راهنمايي كنيد تا بيش از اين سير قهقرايی را طی نكنم؟

پاسخ :
مسأله اجابت دعا از مسائل قطعي در همه اديان الهي است. قرآن مجيد مي‏فرمايد: «اذا سئلك عبادي عني فاني قريب اجيب دعوه الداع اذا دعان؛ هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند (بگو) من نزديكم، و دعاي دعاكننده را به هنگامي كه مرا بخواند اجابت مي‏كنم» (بقره، آيه 186).
به عبارت ديگر سنت الهي بر آن تعلق گرفته كه برخي از امور را از طريق دعا و درخواست به انسان عنايت فرمايد و اين راه را براي همه بندگان حتي كساني كه احيانا" گناهاني دارند باز گذاشته است. ليكن اين به معناي آن نيست كه هر بنده‏اي هر چه و به هر شكل و در هر شرايطي درخواست كند تماما مطابق خواست او اجابت شود. زيرا اجابت دعا نيز امري قانونمند و ملائم با ديگر سنت‏هاي جاري الهي در نظام تكوين و مشروط به شرايطي است؛ از جمله:
1) شرايط مناسب روحي دعا كننده از قبيل تضرع و تواضع در مقابل پروردگار.
2) مصلحت بودن تحقق خواسته شخص دعا كننده چرا كه در بسياري از موارد تحقق آن خواسته براي شخص سودمند نيست؛ مثلا رسيدن به مقام يا امكاناتي خاص چه بسا نه تنها به نفع او نباشد بلكه ممكن است مايه دوري او از ايمان و تقوا گردد.
3) فرا رسيدن زمان مناسب براي تحقق مطلوب، مثلا ممكن است فردي علاقه‏مند باشد كه يك شخصيت علمي ممتاز باشد وتلاش علمي فراواني كند ولي قطعا در اندك زمان تحقق آن ممكن نيست و سال‏ها بايد بگذرد تا نتيجه تلاش‏هاي خود را به دست آورد.
4) اخلاص در نيت و انقطاع كامل به خداوند.
5) نامشروع نبودن خواسته انسان.
6) اقدام براي رسيدن به نتيجه و به كارگيري ساير عوامل طبيعي نقش دارنده متناسب با سنت‏هاي الهي در نظام خلقت.
7) از طرفي خداوند گاهي اجابت مطلوب انسان را به علت‏هايي كه صلاح مي‏داند و بر ما پوشيده است به تأخير مي‏اندازد يا آن را به گونه‏اي ديگر تبديل مي‏كند و در واقع به شيوه بهتري اجابت مي‏شود بدون آنكه ما بدانيم.
امام علي(علیه السلام) در پاسخ به اين سؤال كه خداوند فرموده: «ادعوني استجب لكم؛ بخوانيد مرا تا اجابت كنم شما را» پس چرا دعا مي‏كنيم ولي دعايمان اجابت نمي‏شود؟ فرمودند: زيرا دلهاي شما هشت خيانت كرده است:
1- اين كه شما خدا را شناختيد اما حق او را چنان كه بر شما واجب است ادا نكرديد، بنابراين شناخت شما به كارتان نيامد، (ميزان‏الحكمه، ج 4، ص 1656).
2- اين كه ايمان به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آورديد اما با سنت او مخالفت نموديد پس فايده ايمان شما چيست؟
3- قرآن را خوانديد ولي عمل نكرديد.
4- گفتيد از آتش جهنم مي‏ترسيد اما در هر وقت با گناهان خود بدن‏هاي خود را آماده عذاب ساختيد.
5- اظهار تمايل به بهشت كرديد اما كاري كه شما را از بهشت دور مي‏كند انجام داديد.
6- از نعمت‏هاي خدا استفاده كرده ولي سپاسگزاري نكرديد.
7- خداوند شما را امر به دشمني شيطان كرده، شما با زبان با او دشمني كرديد ولي در عمل با او مخالفت نكرديد.
8- عيب‏هاي مردم را جلوي چشم خود قرار داديد اما عيوب خود را پشت سر انداختيد.
با توجه به اين امور چگونه انتظار اجابت دعا داريم پس بايد خودمان را اصلاح كنيم و تقوا پيشه نماييم تا دعاها مستجاب شود، (اعلام الدين، ص 27 - 269، حسن بن ابي الحسن الديلمي).
در حديث ديگري از اميرالمؤمنين اين چنين آمده. از امام صادق(علیه السلام) نقل شده كه مردي خدمت اميرالمؤمنين علي(علیه السلام) آمد و عرض كرد من خدا را مي‏خوانم ولي اجابتي نمي‏بينم؟ حضرت فرمودند: چون تو خدا را با صفاتي جز صفات او وصف مي‏كني و مي‏خواني. همانا دعا چهار چيز لازم دارد. اخلاص باطني حضور نيت و (قلب)، شناختِ وسيله و انصاف داشتن در خواسته آيا تو با آگاهي از اين چهار نكته دعا مي‏كني؟ عرض كرد: خير. حضرت فرمودند: پس آنها را بشناس (و با توجه به اين نكات دعا كن تا مستجاب شود)، (ميزان‏الحكمه، ج 4، ص 1681). به هر روي آرزو داريم كه خدا دعاي شما را مستجاب كند، در عين حال شما از خدا بخواهيد كه آنچه خيرواقعي است مقدر فرمايد. براي آگاهي بيشتر ر . ك:
1- دعا، آيت‏اللّه‏مشكيني(رحمت الله علیه)
2- تفسير الميزان و نمونه ذيل آيه 186 سوره بقره
3- اصول كافي، ج 4 كتاب الدعا
eporsesh.com