پرسش :

ريا چیست؟ رياى جلى و رياى خفى را توضیح دهید.

پاسخ :
ريا و ظاهركارى
ريا و ظاهرى سازى، يا در اصل اعتقاد به ايمان، و يا در عبادات (واجبات و مستحبّات) يا در وصف عبادت است، مثل آن كه اگر شخص تنها باشد، نماز را تندتر و سبك بخواند، ولى در نزد مردم ركوع و سجود را طول دهد و قرائت و اذكار را با دقّت ادا كند و يا در مجلس عزا گريه كند ولى در تنهايى اين چنين نباشد و تمام اقسام آن شرعاً حرام و گناه كبيره و ناپسند و سبب بطلان عبادت است. خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد:
(فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا يُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً)؛[1]هر كس اميد ديدار پروردگار خويش را دارد، بايد كار شايسته و خير كند و هيچ كس را در عبادت پروردگارش شريك قرار ندهد.
و در حديث نبوى است كه ريا، شرك اصغر است؛[2] و درمان آن اين است كه مؤمن بايد توجه كند كه مقدم داشتن رضايت مردم بر رضايت خداى متعال ـ كه هر چه نعمت داريم از آن اوست ـ حماقت است و كسب اعتبار و شخصيت و عزّت در نزد مردم امرى احتمالى است، ولى باطل شدن عبادت به ريا مسلّم و قطعى است. رسولخدا(صلى الله عليه وآله)مى فرمايد:
يقول الله تعالى من عمل لى عملا و اشرك فهو له كله و انا منه برىء[3]؛ خداى تعالى مى فرمايد اگر در عبادت و عملى براى من شريك قرار دادى پس تمام آن عمل را به شريكم واگذار مى كنم و من از آن چيزى نمى خواهم.
مكن هرگز به طاعت خودنمايى *** بران زين خانه نفس خودنما را
رياى جلى و رياى خفى
لازم به ذكر است كه عرض كنم مرحوم نراقى در جامع السعادات[4] به عنوان تتمه مى فرمايد: ريا گاهى آشكار و واضح و گاهى مخفى و پنهان است. رياى آشكار آن است كه انسان عملى را بدون قصد ثواب در آخرت، و فقط به خاطر خوشايند مردم و تمجيد و تعريف از او انجام دهد، ولى رياى خفى عملى است كه براى خدا انجام مى دهد و به قصد ثواب ولى در خلوت و تنهايى از آن كم مى گذارد، و در حضور ديگران بيش تر و با اهميّت تر انجام مى دهد و خوشحال مى شود كه اگر مردم بفهمند او اين عمل را انجام داده است، مثل نماز شب، يا صدقه دادن و يا كارهاى خير ديگر، به جهت كسب منزلت و احترام در نزد مردم و... خوشحال مى شود. مى فرمايد شكّى نيست كه اين رفتار هم از شايبه ى ريا خالى نيست و بايد سعى كنيم كه اين فكر را هم از خودمان دور كنيم و عمل را خالصاً مخلصاً للّه انجام دهيم و به هيچ احدى غير از خدا كار نداشته باشيم. پی نوشتها:
[1]. سوره ى كهف، آيه ى 110.
[2]. جامع السعادات، ج 2، ص 90.
[3]. جامع السعادات، ج 2، ص 290.
[4]. همان، ص 300.
منبع: دروس اخلاق اسلامى، سيد محمد على جزايرى (آل غفور)، مركز مطالعات و پژوهش هاى فرهنگى حوزه علميه